Od lśniących koron po śmieszne obrazki w Internecie
edycja 2025
Od lśniących koron po śmieszne obrazki w Internecie. Cykl wykładów online wokół przedstawień władzy i ich wizualnych kontekstów
Podczas cyklu 15 spotkań online przyjrzymy się bardzo różnorodnym wizualnym reprezentacjom władzy. Zaczniemy od klasycznych przedstawień zwierzchności królewskiej, zwracając uwagę na utensylia z nią związane, przyjrzymy się też władzy świeckiej i duchownej. Kolejnym krokiem będzie podróż przez bardziej współczesne realizacje: plakatowe, architektoniczne oraz szeroko pojęte artystyczne i dokumentacyjne. Skupimy się też na tym, w jaki sposób władza związana jest z normatywnością, jak można wymykać się jej na różne sposoby, tworząc pęknięcia w monolicie systemu. Na koniec przyjrzymy się też zagadnieniu niepodzielnych współczesnych rządów internetowej kultury obrazkowej.
Szczegółowy plan spotkań i opisy wykładów i biogramy osób prowadzących poniżej.
Termin: poniedziałki, 10 marca - 30 czerwca, godzina 18.00
Czas trwania: ok. 75 min.
Miejsce: wydarzenie online, platforma ClickMeeting
Zasady udziału: imienny karnet na cały cykl zajęć (150 zł) lub jednorazowe bilety wykładowe (15 zł) dostępne on-line od godz. 10.00 w dniu wykładu.
Dodatkowe informacje:
- Zarówno karnety jak i bilety można nabyć tylko on-line.
- Osoby posiadające karnet otrzymują link do wykładu trzykrotnie: tydzień wcześniej (poza pierwszym wykładem), w dniu wydarzenia oraz na 30 min przed rozpoczęciem wykładu.
- Osoby, które kupiły bilet na pojedynczy wykład, otrzymują link w chwili zakupu (link znajduje się na bilecie przesłanym na wskazany przy zakupie adres).
- Prosimy o zapoznanie się z Regulaminem.
HARMONOGRAM
10 marca
Po co królowi korona? / Przemysław Deles
Korona to symbol władzy monarszej. Taka jest podstawowa definicja słownikowa i powszechne skojarzenie z tym nakryciem głowy, najczęściej w kształcie złotej obręczy w różnych wariantach, noszonego przez cesarzy i królów. Wykład będzie próbą odpowiedzi na pytania, dlaczego korona stała się symbolem królewskim, skąd wzięła się i jak zmieniała się jej forma, jaka była i jest obecnie jej funkcja oraz symbolika. Nie obejdzie się bez rozważań na temat władzy monarszej, jej manifestacji oraz sposobów legitymizacji.
dr Przemysław Deles – ukończył historię na Uniwersytecie Warszawskim. Kustosz dyplomowany w Muzeum Narodowym w Warszawie (Zbiory Sztuki Zdobniczej). Jeden z laureatów konkursu na kuratora w Domu Historii Europejskiej w Brukseli. Wieloletni pracownik Zamku Królewskiego w Warszawie i Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego. Badacz zagadnień z zakresu dziejów podróży oraz ideologii i propagandy władzy na przestrzeni dziejów. Autor licznych artykułów, współredaktor naukowy publikacji Władza i architektura. Rezydencje monarchów i siedziby władz państwowych w Europie – formy i funkcje (XV–XXI w.) oraz Joannici i ich związki z ziemiami polskimi, wyróżnionej w ramach nagrody Klio.
17 marca
Polscy królowie – portrety nie całkiem własne / Monika Miżołębska
Nowożytny portret króla nie był wyłącznie wyrazem osobistych upodobań władcy ani dowodem biegłości warsztatu tworzącego go artysty. Ta misterna konstrukcja propagandy była elementem kształtowania polityki wewnętrznej i zewnętrznej, wyrazem aspiracji jednostki, rodu, państwa. Wizerunki królów umacniały pozycję spadkobierców i następców, a po czasie pełniły także rolę umoralniającą i dydaktyczną. Podczas wykładu przyjrzymy się przedstawieniom władców i spróbujemy odnaleźć ukryte w nich znaczenia.
Monika Miżołębska – absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletnia współpracowniczka Działu Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie, edukatorka i wykładowczyni.
24 marca
Architektura władzy – przykłady, interpretacje, znaczenie / Jarosław Trybuś
Budynki, które nas otaczają, są nie tylko zaprojektowanymi budowlami spełniającymi swe podstawowe funkcje. W każdej z nich ich twórcy zawarli pewne treści. Czy zawsze potrafimy je odczytać? Czy umiemy posłużyć się kluczem, który umożliwia nam rozumienie architektury? Wykład będzie poświęcony językowi architektury, który przeanalizujemy na wybranych realizacjach.
dr Jarosław Trybuś (1976) – historyk sztuki, krytyk architektury, kurator wystaw, wykładowca, autor między innymi Warszawy niezaistniałej (2012) i Przewodnika po warszawskich blokowiskach (2011). Współkurator (z Grzegorzem Piątkiem) wystawy Budynków życie po życiu w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji, nagrodzonej Złotym Lwem (2008). Współzałożyciel Fundacji Centrum Architektury. W latach 2012–2022 wicedyrektor Muzeum Warszawy i kurator wystawy głównej „Rzeczy warszawskie” (2018). Wicedyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.
7 kwietnia
Plakat jako propagandowe narzędzie władzy. Dwudziestolecie międzywojenne / Bożena Pysiewicz
W dwudziestoleciu międzywojennym, będącym czasem odbudowy polskiej państwowości po latach zaborów, plakat wykorzystywany był jako nośnik idei politycznych i społecznych. Plakaty jako narzędzie walki politycznej służyły celom agitacyjnym różnych partii. Liczne wizerunki Józefa Piłsudskiego stanowią przykład zastosowania sprawdzonych historycznie narzędzi wizualnej apoteozy. Różnorodne inicjatywy nowego państwa (m.in. pożyczki narodowe, świętowanie rocznic historycznych, akcje Ligi Morskiej i Kolonialnej, kampanie na rzecz budowy szkół powszechnych, spożycia cukru czy stosowania nawozów) również znalazły swoje odzwierciedlenie w plakatach.
Bożena Pysiewicz – historyczka sztuki, kustoszka, pełniła funkcję kuratorki Muzeum Plakatu w Wilanowie. Trenerka i autorka modułów szkoleniowych Echocast oraz stypendystka MKiDN w dziedzinie upowszechniania kultury. Od wielu lat jako edukatorka i wykładowczyni zajmuje się popularyzacją wiedzy o sztuce. Autorka nagradzanych muzealnych projektów edukacyjnych oraz publikacji z zakresu historii sztuki, muzealnictwa i edukacji muzealnej.
14 kwietnia
Kto patrzy na władzę? Rozważania o fotografii w polityce / Joanna Kinowska
Podczas spotkania zastanowimy się nad tym, kto i jak „patrzy się” na władzę, jak od tego spojrzenia zależy jej obraz w fotografii. Spojrzymy w przeszłość i porozmawiamy o faszystowskich i komunistycznych zdjęciach propagandowych. Przede wszystkim jednak przyjrzymy się współczesnym mechanizmom i sposobom docierania do wyborców. Zastanowimy się, kto fotografuje i dla kogo powstają te zdjęcia.
Joanna Kinowska – historyczka sztuki, pracuje w Służewskim Domu Kultury. Wykładowca Akademii Fotografii (historia fotografii). Niezależna kuratorka wystaw fotograficznych, edytorka fotoksiążek. Autorka tekstów o fotografii, współpracuje z Digital Camera Polska i Fotopolis.pl. Prowadzi autorskiego bloga na temat kultury fotograficznej miejscefotografii.blogspot.com
28 kwietnia
Fotografia w obozie Auschwitz-Birkenau / Paulina Kwiatkowska
Wykład poświęcony będzie praktykom fotograficznym w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, m.in. fotografiom identyfikacyjnym więźniów, zdjęciom robionym przez funkcjonariuszy SS i ukazującym funkcjonowanie obozu, ale też fotografiom wykonanym przez członków Sonderkommando w sierpniu 1944 roku, na których widać działające krematorium. Analiza konkretnych obrazów pozwoli zastanowić się nad fotografią jako medium władzy i ważnym elemencie obozowego systemu nadzoru, z drugiej strony – medium oporu, umożliwiającym dokumentowanie Zagłady.
dr Paulina Kwiatkowska – historyczka kina i badaczka kultury wizualnej, w latach 2004–2024 związana z Instytutem Kultury Polskiej UW. Autorka książki Somatografia. Ciało w obrazie filmowym, współautorka tomów Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty i Kultura wizualna w Polsce. Spojrzenia, współredaktorka kilku książek filmoznawczych.
5 maja
Sprawność do kruchości – o dyktacie normy w sztukach performatywnych / Filip Pawlak
Wykład o niewyrażonym wprost dyktacie sprawności w kulturze i sztuce. O statusie ciał niemieszczących się w normie produktywności i sprawności w narastającym stanie wyjątkowym, o ich artystycznym potencjale. Na przykładzie wybranych prac sztuk performatywnych opowiem o zwodniczym pojęciu normy oraz tym, jak pogrąża ona nie tylko niepełnosprawnych, ale całe społeczeństwo.
Filip Pawlak – producent, performer oraz dyskutant społeczny, osoba queerowa z niepełnosprawnością ręki. Absolwent Szkoły Filmowej w Katowicach i Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Aktualnie student sztuk performatywnych na Lund University / Theatre Academy w Malmo. Samorzecznik artystów z niepełnosprawnościami. W ostatnich latach zaangażowany w projekt Europe Beyond Access jako polski ambasador przedsięwzięcia oraz kurator. Doświadczony w instytucjonalnym i niezależnym sektorze sztuki.
12 maja
Śmierć na chorągwi, czyli pogrzeb po staropolsku / Karolina Zalewska
W pogrzebach Polaków tyle jest okazałości i pompy, iż prędzej wziąłbyś je za tryumfy, niż za pochowanie zmarłych, napisał Bernard O’Connor, irlandzki lekarz przebywający na dworze Jana III Sobieskiego. Nie było w tym zdaniu przesady, gdyż staropolski pogrzeb urządzano równie hucznie jak wesele. Skromna uroczystość żałobna była nie do pomyślenia dla szlachty, która widziała w momencie pochówku ostatni moment na okazanie swojej władzy, świetności i zamożności. Dlatego do tej ceremonii przygotowywano się często przez wiele miesięcy, tracąc na to całe fortuny.
Karolina Zalewska – historyczka sztuki, edukatorka Muzeum Narodowego w Warszawie, prowadzi firmę specjalizującą się w kwerendach archiwalnych i opracowaniach zabytków na potrzeby prac konserwatorskich, projektów architektonicznych i muzealnych.
19 maja
Współczesne strategie buntu w polskiej sztuce queerowej / Paweł Wątroba
Wykład przybliży aktualne strategie buntu obecne w polskiej sztuce współczesnej w ujęciu queerowym. Na przykładzie twórczości Karola Radziszewskiego, Liliany Zeic, Daniela Rycharskiego, Małgorzaty Mycek i Pawła Żukowskiego poruszone zostaną takie zagadnienia jak: krytyka subwersywna, artywizm, inkluzywność. Omówione dzieła sztuki oraz akcje performatywne wraz z ich społecznym odbiorem posłużą do zarysowania szerszego kontekstu walki mniejszości LGBTQ+ o równe prawa w Polsce.
Paweł Wątroba – kulturoznawca, kurator wystaw sztuki współczesnej, realizator projektów artystycznych i wydarzeń, redaktor wydawnictw, autor tekstów, performer, aktywista queerowy. Absolwent Wydziału Filologicznego na Uniwersytecie Śląskim. Od 2014 roku związany z CSW Kronika w Bytomiu, gdzie realizuje projekty artystyczne i wystawy m.in. zbiorową “Get Over It” (2024). Redaktor m.in. takich publikacji jak Krzycz, Siostro, krzycz! (2024), Utopijny kodeks praw (2021). W pracy kuratorskiej eksploruje tematykę współczesnych strategii subwersywnych, narracji feministycznych i postkolonialnych oraz performatywności płci. Od 2022 roku członek kolektywu Śląsk Przegięty.
26 maja
Jaki znak twój? Formy orła białego w II Rzeczypospolitej / Kacper Wysokiński
Godło narodowe przybierało różne formy na przestrzeni wieków, również w międzywojniu, gdy Polska wróciła na mapę Europy. Państwo potrzebowało wtedy nowoczesnej identyfikacji wizualnej. Za jej stworzenie odpowiadali artyści – jedni przetwarzali wizerunki orłów z przeszłości, inni szukali dla niego zupełnie nowych form. Podczas wykładu zostaną zaprezentowane i omówione rozmaite realizacje godła, te z monumentalnych gmachów urzędów państwowych, jak i z drobnych przypinek organizacji społecznych.
Kacper Wysokiński – absolwent Instytutu Historii Sztuki UW. Interesuje się społeczną i polityczną historią sztuki nowoczesnej w Polsce, zwłaszcza w okresie II Rzeczypospolitej. Pochodzi z Łowicza. Mieszka w Warszawie, gdzie pracuje w Muzeum Historii Polski.
2 czerwca
Święty patron w działaniu. Rola relikwii w późnym średniowieczu / Marcin Bogusz
W średniowieczu widomym znakiem przebywania świętego czy świętej wśród swoich wyznawców były relikwie. Rozmaite czynności z nimi związane – tzw. podnoszenie, przenoszenie czy demonstrowanie – były świętami całych społeczności, wzmacniały je i uświęcały. Kult relikwii był często podłożem budowana ideologii królewskiej w wielu władztwach średniowiecznej Europy. Budował prestiż władcy, był ważnym elementem ideologii, sprawiał, że jako protegowani danego świętego czy świętej, jedni królowie byli wywyższeni ponad innych.
Marcin Bogusz – historyk i historyk sztuki (studia na Uniwersytecie Warszawskim i w Centre d’études supérieures de civilisation médiévale w Poitiers). Pracował w Niemieckim Instytucie Historycznym i na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Od 2022 roku pracuje w Zbiorach Sztuki Dawnej Europejskiej Muzeum Narodowego w Warszawie. Interesuje się kulturą późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności.
9 czerwca
Pomniki w służbie władzy: historia, polityka i pamięć / Marcin Matuszewski
Znajdziemy je w różnych zakątkach świata i w zróżnicowanych formach. Upamiętniają osoby i wydarzenia, mają przypominać o historii i kształtować postawy. Są też często wkomponowane w miejski krajobraz i mają przede wszystkim funkcję estetyczną. W publicznej przestrzeni pomniki są też często jedynymi śladami po rządach, przewrotach, rewolucjach i systemach, o których wolimy nie pamiętać.
Marcin Matuszewski – absolwent Instytutu Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, edukator i przewodnik, pracownik działu edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie, specjalista do spraw dostępności dla osób o szczególnych potrzebach. Orędownik uważności w doświadczaniu zarówno kultury jak i natury, zwolennik wielozmysłowego doświadczania świata, warszawski przewodnik miejski, działkowiec.
16 czerwca
Od monarszej kolekcji do muzeum. Niebezpieczne związki sztuki i władzy / Marek Płuciniczak
Pod osłoną nocy 19 marca 1608 roku z kościoła San Francesco al Prato w Perugii zniknął obraz Rafaela Złożenie do grobu. Zleceniodawcą kradzieży był kardynał Scipione Borghese, który zapragnął by słynne dzieło znalazło się w jego kolekcji. Nowożytni władcy wielokrotnie wykorzystywali swoją uprzywilejowaną pozycję aby realizować kolekcjonerskie pasje. Podczas wykładu przyjrzymy się, w jaki sposób kolekcjonowanie sztuki przez elity uwikłane było w sprawowanie władzy.
Marek Płuciniczak – historyk sztuki, absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim. W 2024 roku obronił pracę doktorską na Wydziale Nauki o Kulturze i Sztuce UW. Jego zainteresowania badawcze obejmują nowożytne kolekcjonerstwo i rynek sztuki na północy Europy oraz recepcję grafiki w innych technikach artystycznych. W Muzeum Narodowego w Warszawie kieruje Działem Edukacji.
23 czerwca
Memokracja czy manipulacja? Kiedy obraz rządzi opinią publiczną / Magdalena Kamińska
Mem – ten długo lekceważony obrazek z Internetu może być użyty zarówno jako narzędzie krytyki władzy, jak i kontroli przez tę władzę sprawowanej. Czasem mobilizuje potężne ruchy społeczne, a czasem sieje dezinformację na niewyobrażalną wcześniej skalę. Czy rzeczywiście żyjemy dziś w epoce memokracji, w której „obrazki z internetu” wpływają na wybory społeczne, kształtują postawy polityczne i decydują o zaangażowaniu obywateli w życie publiczne?
Magdalena Kamińska – dr hab., prof. UAM, pracuje w Zakładzie Badań nad Kulturą Filmową i Audiowizualną Instytutu Kulturoznawstwa UAM. Jej zainteresowania naukowe to cyberkultura, archeologia i genologia mediów audiowizualnych. Jest autorką m.in. monografii Niecne memy. Dwanaście wykładów o kulturze internetu i Memosfera. Wprowadzenie do cyberkulturoznawstwa.
30 czerwca
Plakat jako propagandowe narzędzie władzy. Lata 1945–1989 / Bożena Pysiewicz
Plakaty powstające bezpośrednio po wojnie podejmowały zagadnienia wskazywane przez nowe władze. Ministerstwo Informacji i Propagandy narzucało repertuar tematów, takich jak referendum ludowe z hasłem Głosuj trzy razy tak, propaganda Ziem Odzyskanych, rozwój radiofonii czy walka z bimbrownictwem. Twórcy tych prac należeli do pokolenia debiutującego przed wojną i wypowiadali się w wypracowanych wcześniej językach artystycznych.
W kolejnych latach plakat był orężem w walce ideologiczno-propagandowej. Tematy narzucane przez komunistyczne władze związane były z industrializacją, przodownictwem pracy, walką z wrogami klasowymi, realizacją planu 6-letniego oraz kalendarzem oficjalnych świąt na czele z 1 maja i 22 lipca. Projekty Wojciecha Fangora, Wiktora Górki, Marcina Mroszczaka, Eryka Lipińskiego, Henryka Tomaszewskiego, Tadeusza Trepkowskiego i wielu innych gwarantowały, niezależnie od tematu, najwyższy poziom artystyczny.
Bożena Pysiewicz – historyczka sztuki, kustoszka, pełniła funkcję kuratorki Muzeum Plakatu w Wilanowie. Trenerka i autorka modułów szkoleniowych Echocast oraz stypendystka MKiDN w dziedzinie upowszechniania kultury. Od wielu lat jako edukatorka i wykładowczyni zajmuje się popularyzacją wiedzy o sztuce. Autorka nagradzanych muzealnych projektów edukacyjnych oraz publikacji z zakresu historii sztuki, muzealnictwa i edukacji muzealnej.
Koordynacja: / Dział Edukacji