Symboliczny powrót w rodzinne strony, metaforyczny obraz przemijania, wspomnienia dzieciństwa to częste tematy twórczości Jacka Malczewskiego po roku 1910. Bohater (najczęściej alter ego artysty) kończący ziemską wędrówkę powraca do krainy dzieciństwa (na tryptyku „Moje życie” widzimy dwór i park w Wielgiem) – ale tam już czeka na niego Śmierć.
Melancholia – siła obrazu, bezsilność historii sztuki / Andrzej Pieńkos
Melancholia Jacka Malczewskiego to arcydzieło sztuki światowej. Reprezentowała malarstwo polskie na plakatach i okładkach katalogów wystaw zagranicznych. Poświęcono jej dziesiątki tekstów, a nawet osobną książkę, gdzie zebrano interpretacje obrazu autorstwa kilkunastu badaczy. Czy Melancholia opowiada o polskiej historii czy raczej o rozterkach i marzeniach artysty? Wykład jest próbą ułożenia listy pytań, które można zadać dziełu Malczewskiego.
Między historią a alegorią – powstanie styczniowe w sztuce / Karolina Zalewska
Zarówno powstanie styczniowe, jak i pełen napięć społecznych okres przedpowstaniowy znalazły odzwierciedlenie w sztukach plastycznych. Częstym tematem podejmowanym w malarstwie drugiej połowy XIX wieku były również tragiczne konsekwencje tego nieudanego zrywu narodowego, w tym los zesłańców, postrzegany przez pryzmat doświadczeń oraz literatury romantycznej.
Józef Piłsudski. Przedstawiciel pokolenia bojowników o niepodległość / Maciej Marciniak
Maciej Marciniak podczas wykładu wskazuje dzieła, które ukształtowały w młodości Józefa Piłsudskiego. Wśród z nich znajdują się zarówno prace malarskie podejmujące temat dziejów Rzeczpospolitej, jak też dokonania literatury romantycznej i młodopolskiej.
Obraz relacji polsko-francuskich w sztuce / Urszula Król
Henryk Walezy na polskim tronie, królowe Maria Gonzaga i Maria Kazimiera, rodzina Leszczyńskich we Francji, Napoleon, bohaterowie Wielkiej Emigracji – wszystkie te postaci i tematy inspirowały polskich i francuskich artystów. W ten sposób powstał bogaty zbiór dzieł opowiadających o związkach francusko-polskich na przestrzeni wieków.
Pejzaże polskie a europejski symbolizm / Przemysław Głowacki
Malarstwo pejzażowe to jeden z ważniejszych gatunków w polskiej sztuce XIX wieku. Jego rozkwit miał miejsce w okresie realizmu. Później przedstawienia krajobrazu zaczęły nabierać cech symbolicznych. Koniec stulecia obfituje w wybitne dzieła o tej tematyce. Wykład omawia podobieństwa i różnice pomiędzy rodzimymi a europejskimi przykładami malarstwa pejzażowego. Czy przedstawienia polskich krajobrazów odznaczały się czymś wyjątkowym?
Malarstwo polskie XIX wieku w filmowych kadrach Andrzeja Wajdy / Bożena Pysiewicz
Andrzej Wajda powiedział: Jeżeli stoi przede mną jakiś problem, nigdy nie szukam analogii w historii kina, a zawsze w moich dawnych doświadczeniach malarskich.
Stańczyk, Rejtan, chochoły, dziewczyna z kosą, spotkania przy studni – to motywy, które reżyser zaczerpnął z XIX-wiecznego malarstwa polskiego i stworzył ich filmowe transpozycje. Wykład omawia wybrane kierunki w sztuce polskiej drugiej połowy XIX wieku (historyzm, realizm, symbolizm) oraz twórczość malarzy, którzy zainspirowali plastyczną wyobraźnię Andrzeja Wajdy.
Mistrz Jan Matejko i jego uczniowie / Wioletta Cicha
Stanisław Wyspiański i Jacek Malczewski to najwybitniejsi uczniowie Jana Matejki. Zastanowimy się, jak wiele zaczerpnęli z malarskich wizji historii Polski wykreowanych przez swego mistrza, a do jakiego stopnia ich poszukiwania własnej drogi twórczej są od tej spuścizny odrębne.
Jagiellonowie w malarstwie polskim XIX wieku / Karolina Zalewska
Artyści przedstawiający wydarzenia historyczne często nie starali się o chłodny obiektywizm ani o kronikarską wierność faktom. Nie stronili od formułowania ocen, niekiedy aluzyjnie wspominali o konsekwencjach ilustrowanych zdarzeń. Po tematy z okresu panowania Jagiellonów sięgali, aby pokazać panoramę polskiego złotego wieku lub – przeciwnie – zapowiedzi przyszłego upadku Rzeczypospolitej.
Siła tańca w obrazie / Zofia Załęska
Co tańczono w XIX wieku w salonach, a co na wsi? Zobaczymy malarskie przedstawienia tańca prezentowane na wystawie i zastanowimy się nad znaczeniem i kontekstami tych przedstawień.
Artysta i jego rola w XIX wieku / Maja Piotrowska
Jak rozumiano rolę artysty w Polsce w XIX i na początku XX wieku? Jakie ciążyły na nim powinności? Jak artyści postrzegali samych siebie? Odpowiemy na podstawie malarskich przedstawień pracowni oraz autoportretów prezentowanych na wystawie.
Polska wielu kultur, religii i typów ludzkich w malarstwie polskim XIX wieku / Roma Radwańska
Nie istniało państwo polskie, ale byli ludzie mieszkający na ziemiach, które dawniej należały do Rzeczpospolitej. Zobaczymy, jak różnorodne typy ludzkie sportretowali malarze działający w XIX wieku: Julian Fałat, Piotr Michałowski, Henryk Weyssenhoff, Aleksander Grodzicki. Poznamy bogactwo kultur, religii i obyczajów społeczeństwa polskiego tamtego czasu. Odbędziemy „wielką podróż przez siedem granic, pięć języków, trzy duże religie, nie licząc małych” (Olga Tokarczuk, Księgi Jakubowe).
Koordynacja programu edukacyjnego: Urszula Król, Edyta Rubka-Kostyra / MUZEALNE CENTRUM EDUKACJI SZKOLNEJ / MCES MNW