Galeria Faras

Galeria Faras im. Prof. Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie została otwarta po gruntownej rearanżacji, którą przeprowadzono w październiku 2014 roku dzięki hojności mecenasów tego przedsięwzięcia Wojciecha Pawłowskiego wraz z rodziną. W Galerii prezentowany jest liczący ponad 60 dzieł zespół malowideł pochodzących z katedry w Faras. Można w niej oglądać również elementy architektoniczne, kamienne części wystroju kościoła i inskrypcje oraz wiele innych przedmiotów, w tym ceramikę. Dzieła te zostały pozyskane przez polską misję archeologiczną, która pracowała w Faras, w północnym Sudanie, tuż przy granicy z Egiptem w latach 1961-1964 w ramach Kampanii Nubijskiej. Celem prowadzonej pod auspicjami UNESCO Kampanii było uratowanie i zadokumentowanie jak największej liczby stanowisk archeologicznych i zabytków sztuki na terenie Egiptu i Sudanu, które były zagrożone w wyniku budowy Wysokiej Tamy Asuańskiej.

Polska misja kierowana przez prof. Kazimierza Michałowskiego – wybitnego badacza starożytności, profesora Uniwersytetu Warszawskiego i wicedyrektora ds. naukowych Muzeum Narodowego w Warszawie – poczyniła jedne z najważniejszych odkryć w tym czasie. W trakcie czterech sezonów wykopaliskowych z sukcesem odsłonięto z piasków pustyni katedrę i kilka bliskich jej budowli. Na ścianach kościoła dokonano największego odkrycia – olbrzymiego zespołu należących do wschodniochrześcijańskiego kręgu kulturowego malowideł ściennych pochodzących z okresu pomiędzy VII a XIV stuleciem, zachowanych w kilku warstwach. Dzięki pracy konserwatorów i wszystkich członków misji zdjęto ze ścian ponad 110 malowideł, a w rezultacie podziału znalezisk, które przypadły Sudanowi i Polsce – 67 trafiło do Warszawy. Prace nad ich konserwacją trwały przez kilka lat. Dziś w Galerii Faras można oglądać niemal wszystkie malowidła znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego, a wśród nich na szczególną uwagę zasługują prawdziwe arcydzieła dawnej sztuki nubijskiej: Św. Anna (VIII w.), Św. Ammoniusz, pustelnik z el-Tuna (VIII w.), Biskup Petros pod opieką św. Piotra Apostoła (974-997), Biskup Marianos pod opieką Chrystusa i Matki Boskiej z Dzieciątkiem (1005-1036).

 

Galerię Faras, której pomysłodawcą był prof. Kazimierz Michałowski, po raz pierwszy zaprezentowano publiczności w czerwcu 1972 roku. Malowidła można było oglądać w układzie chronologicznym. Obecna Galeria - autorką scenariusza była Bożena Mierzejewska, a projektantami Mirosław Orzechowski i Grzegorz Rytel – została pomyślana jako przestrzeń, która ma wskazywać na sakralny charakter zgromadzonych w niej dzieł. Starano się nawiązać do oryginalnej topografii obiektów w świątyni. Najważniejszą rolę pełni w niej duża sala, w której z jednej strony możemy zobaczyć malowidła pochodzące z narteksu katedry, a z drugiej – z jej absydy. W Galerii obok licznych elementów wystroju architektonicznego, uporządkowanych w porządku chronologicznym, zobaczyć można również inskrypcje z katedry – fundacyjną z roku 707 oraz inskrypcje grobowe, przedmioty z grobów biskupów i wiele innych. Uzupełnieniem dzieł z Faras i innych stanowisk archeologicznych w Sudanie są zabytki reprezentujące tradycje faraońską, bizantyjską, koptyjską i arabską – wszystkie one w jakiś sposób tworzyły kulturę dawnej Nubii. W osobnej przestrzeni prezentowane są kolekcje krzyży kultu Kościołów wschodnich, w szczególności etiopskich (zwłaszcza ze zbiorów Wacława Korabiewicza), ale również ruskich enkolpionów (ze zbiorów Józefa Choynowskiego).

Galeria prezentuje zatem całą panoramę dzieł sztuki wschodniochrześcijańskiej i jest jedyną w Europie galerią sztuki malarstwa nubijskiego.