Kolekcja Monet Antycznych

Jedna z najświetniejszych kolekcji Gabinetu Monet i Medali to Kolekcja Monet Antycznych. Jest ozdobą zbioru a zarazem najlepszą kolekcją tych monet w Polsce i jedną z najlepszych w Europie Środkowej. Zbiór obejmuje ponad 40 000 obiektów należących do kilku działów: monet greckich, monet celtyckich, monet republiki i cesarstwa rzymskiego oraz monet bizantyjskich. Jego założycielem był dr Władysław Semerau-Siemianowski, który 2 lipca 1921 roku przekazał muzeum swoją liczącą blisko 30 000 obiektów kolekcję. Oprócz szkieł antycznych, terakot i tabliczek z pismem klinowym w jej zasobach znajdowało się 27 711 monet starożytnych: greckich, rzymskich i bizantyjskich. Swoją kolekcję dr Semerau-Siemianowski gromadził przez czterdzieści pięć lat, mieszkając i pracując jako lekarz na Bałkanach, nad Morzem Czarnym i w Konstantynopolu, stąd emisje monet z tych terenów są w niej najlepiej i najliczniej reprezentowane. Do najcenniejszych egzemplarzy należy znaleziona nad jeziorem Dojran w Macedonii oktodrachma plemienia Derronów. W skład podarowanej kolekcji wchodził również niezwykle cenny zbiór 133 wykonanych z ołowiu pieczęci bizantyjskich, który został później uzupełniony nowymi egzemplarzami i obecnie liczy 184 sztuki. W latach 1925–1930 muzeum zakupiło 1751 monet z kolekcji Ignacego Terleckiego, który znaczną część życia spędził na Krymie, pracując jako lekarz w Kerczu. Tam stworzył zbiór monet kolonii greckich położonych nad Morzem Czarnym i królów Bosforu Kimmeryjskiego na Półwyspie Krymskim. Wyróżnia się tu szczególnie piękna i cenna seria elektronowych staterów, noszących zarówno popiersie królewskie, jak i panującego wówczas cesarza rzymskiego. W 1938 roku Państwowe Zbiory Sztuki przekazały Muzeum Narodowemu ponad trzy tysiące monet antycznych, greckich, rzymskich i bizantyjskich, które wzbogaciły muzealną kolekcję. Znajdowały się tam serie monet cesarzy rzymskich, jak również – dużo rzadsze od cesarskich – monety republiki. Emisje aes grave, wczesnego pieniądza odlewanego z brązu i pierwszych didrachm są niewątpliwie ozdobą tego zbioru.

Uzupełniona o późniejsze dary i nabytki, składająca się obecnie z 1598 egzemplarzy, kolekcja monet republiki rzymskiej przedstawiona została w angielskojęzycznym katalogu zbiorów wydanym przez muzeum w 1996 rokui. Na uwagę zasługuje również zbiór monet cesarzy bizantyjskich, nie tak liczny jak kolekcja pieniędzy greckich czy rzymskich, ale wyróżniający się ze względu na dużą liczbę monet złotych. W 1939 roku, na kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej, do zbiorów muzeum trafiła kolekcja prof. Jana Lewińskiego, przekazana przez jego żonę, która zawierała 446 monet greckich i rzymskich. Przedwojenny zbiór monet antycznych obejmował ponad 30 000 obiektów, w tym 361 sztuk złotych i elektronowych; najcenniejsze egzemplarze zostały utracone w wyniku II wojny światowej. Po wojnie rozpoczęto odbudowę uszczuplonej kolekcji. Do zbiorów trafiły liczne wówczas dary od osób prywatnych oraz przekazy od instytucji państwowych (Banku Handlowego w Warszawie, Banku Narodowego, Ministerstwa Skarbu, Centrali Jubilerskiej, Milicji Obywatelskiej). Zakupy monet prowadzi się do dziś. Zapełniają one luki powstałe w przedwojennej kolekcji i wzbogacają ją o nowe egzemplarze, w tym o okazy rzadkie i bardzo dobrze zachowane.