Kolekcja Monet Ziem z Polską Związanych

Oryginalną częścią zbioru, która stanowi merytoryczne dopełnienie Kolekcji Monet Polskich jest Kolekcja Monet Ziem Historycznie z Polską Związanych. Obejmuje ona monety pochodzące z terenów pozostających w zależności lennej lub w związku historycznym z Polską i grupuje ponad sześć tysięcy egzemplarzy. Niestety proweniencja większości z nich jest trudna do ustalenia. Trafiły one do muzeum jako wynik zabezpieczania opuszczonych i rozproszonych podczas II wojny światowej kolekcji przedwojennych, co po części zrekompensowało poważne straty wojenne.

Ze względu na ramy terytorialne i czasowe jest to jedna z bardziej urozmaiconych kolekcji. Na zbiór składają się monety kurlandzkie, księstw śląskich, Pomorza Zachodniego, Zakonu Krzyżackiego, Prus Książęcych, a także hospodarstwa mołdawskiego z okresu zależności od Polski (1387–1497). Ze względu na bogactwo i dużą rozpiętość chronologiczną – od średniowiecza po wiek XVII – wartość poznawcza kolekcji jest bezsporna. Monety Zakonu Krzyżackiego zostały opracowane w katalogu zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie wydanym w 1998 roku . Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja monet śląskich, która oprócz wartości naukowej ma także duże walory estetyczne. Zasobność zbiorów tego działu i występowanie w nim tak wielu typów monet stanowi cenny materiał do badań naukowych. Wartość kolekcji podnoszą znajdujące się w niej monety rzadkie i kolekcjonerskie unikaty.