Kolekcja Malarstwa Niderlandzkiego XV–XVI w.
Kolekcja Malarstwa Niderlandzkiego XV–XVI w.
Kolekcja Malarstwa Niderlandzkiego XV–XVI w.
Mianem „niderlandzkie” określa się malarstwo terenu dzisiejszej Belgii i Holandii do ostatnich dekad XVI wieku, kiedy obie te krainy tworzyły jeszcze jeden organizm państwowy. Po uniezależnieniu się północnych prowincji protestanckich od katolickich rządów hiszpańskich Habsburgów w północnej części Niderlandów mówimy już o sztuce holenderskiej, zaś w południowej – o flamandzkiej. W niderlandzkim malarstwie religijnym charakterystyczne jest połączenie pierwiastka duchowego z niemal zmysłowym umiłowaniem świata zewnętrznego, materialnego. Treści religijne przedstawiane są nie tylko na tle, ale i poprzez uważnie obserwowany i realistycznie odzwierciedlany świat zewnętrzny.
Zbiory Malarstwa Niderlandzkiego w MNW obejmują zarówno obrazy, które służyły prywatnej modlitwie i kontemplacji w zaciszu domowym, jak i szereg tryptyków – typowej dla tamtych terenów formy kompozycji ołtarzowych. Większość niderlandzkich obrazów religijnych i tryptyków prezentujemy w galerii Wielkich i Małych „Historii”, natomiast wielkoformatowe ołtarze: z warsztatu Colijna de Cotera oraz Joosa van Cleve można oglądać w Galerii Sztuki Średniowiecznej.
Obserwacyjny i realistyczny zmysł Niderlandczyków uwidacznia się w powstałych w ciągu XVI wieku nowych, samodzielnych gatunkach: w malarstwie krajobrazowym i rodzajowym. Są to między innymi krajobrazy Jana Wellensa de Cocka, Herriego met de Blesa, Pejzaż z kazaniem świętego Jana Chrzciciela Cornelisa Molenaera i Gillisa Mostaerta oraz Pejzaż z Chrystusem i uczniami w drodze do Emaus Mistrza Syna Marnotrawnego. Malarstwo rodzajowe reprezentują Uczynki miłosierdzia chrześcijańskiego Pietera Aertsena, Scena targowa ze sprzedawcą drobiu z warsztatu Joachima Beuckelaera i Poborców podatków Marinusa van Reymerswaele.
Wizerunki osób, pierwotnie umieszczane na bocznych skrzydłach tryptyków, ukazywały fundatorów dzieła, które przeważnie spełniało funkcję epitafium, czyli przypominało o obowiązku stałej modlitwy w intencji zmarłego. Usamodzielniony portret niderlandzki stał się artystycznym dokumentem wyglądu fizycznego przedstawionej osoby, jej godności i miejsca w hierarchii społecznej. Wizerunki pędzla Adriaena Thomasza. Keya i anonimowego malarza niderlandzkiego z 2. poł. XVI w. (Portret pani de Haerlefels) ukazują wnikliwą charakterystykę psychologiczną modela i realizm w wydobywaniu szczegółów stroju. Takie obrazy przeznaczone były do siedzib rodowych.
Aleksandra Janiszewska-Cardone