Zbiory Sztuki Starożytnej
Zbiory Sztuki Starożytnej w MNW liczą kilkanaście tysięcy zabytków, stanowiąc najbogatszy i najważniejszy zespół dzieł reprezentujących kultury starożytne w Polsce. Wizytówką tego zbioru jest Galeria Sztuki Starożytnej. Po rearanżacji została ona otwarta dla publiczności na początku 2021 roku. Prezentowanych w niej jest około 1800 najcenniejszych dzieł egipskich, bliskowschodnich, greckich, etruskich i rzymskich.
Początków historii naszych zbiorów można upatrywać w kolekcji zgromadzonej w powołanym w 1862 roku Muzeum Sztuk Pięknych. W roku 1866 w inwentarzu Muzeum znajdowało się ponad sto zabytków starożytnych – głównie rzymskich i egipskich. W 1869 roku udostępniono je w Muzeum Starożytności mieszczącym się w Pałacu Kazimierzowskim, przemianowanym w 1871 roku na Gabinet Archeologiczny. Trzydzieści lat później kolekcja liczyła około 2300 dzieł, pochodzących głównie z darów od osób prywatnych.
Zbiór znacznie rozrósł się w okresie międzywojennym. Po raz pierwszy pozyskano wówczas obiekty z polskich wykopalisk archeologicznych – zabytki odkryte w latach 1937–1939 w trakcie badań w Egipcie, na stanowisku Edfu. Kierownikiem prac prowadzonych wspólnie z Francuskim Instytutem Archeologii Wschodu (IFAO) w Kairze był profesor Kazimierz Michałowski. W 1938 roku w nowym gmachu MNW otwarto pierwszą ekspozycję sztuki starożytnej.
Podczas II wojny światowej kolekcja sztuki starożytnej w MNW, podobnie jak inne zbiory w Polsce, doznała olbrzymiego uszczerbku. Po wojnie w dużej mierze trzeba było budować ją od nowa. Liczba zachowanych zabytków antycznych w skali całego kraju była tak dramatycznie niska, że podczas obrad w 1946 roku Związek Muzealników Polskich podjął uchwałę, że w MNW powstanie centralny zbiór zabytków sztuki starożytnej w Polsce. Kierowano się wówczas założeniem, że lepiej stworzyć jedną, większą kolekcję, niż utrzymywać wiele rozproszonych, szczątkowych. W rezultacie do Warszawy trafiły zabytki z kolekcji poniemieckich oraz prywatnych kolekcji polskich. W 1958 roku wróciły rewindykowane z ZSRR zabytki kolekcji gołuchowskiej, w tym cenny zbiór greckich waz malowanych. Istotnym uzupełnieniem były obiekty pozyskane dzięki wykopaliskom MNW w Myrmekionie na Krymie, a później także wykopaliskom Uniwersytetu Warszawskiego w Egipcie, Syrii, Iraku, Sudanie i na Cyprze oraz dzięki długoterminowym depozytom, zwłaszcza z Muzeum Luwru.
W miarę stabilizacji sytuacji po wojnie oraz powiększania kolekcji rozpoczął się proces zwrotu części zabytków do macierzystych instytucji. W ten sposób wiele zabytków wróciło do Gołuchowa, Pałacu w Wilanowie, Muzeum Narodowego w Szczecinie i innych instytucji kultury. Obecnie obowiązujące regulacje prawne sprawiają, że niezwykle rzadko do zbiorów trafiają nowe obiekty z wykopalisk, więc głównym źródłem wzbogacania kolekcji są zakupy, dary oraz depozyty zaprzyjaźnionych instytucji w Polsce i na świecie.
Zbiory Sztuki Starożytnej podzielone są na następujące kolekcje:
- Kolekcja Sztuki Starożytnego Bliskiego Wschodu
- Kolekcja Sztuki Starożytnego Egiptu
- Kolekcja Sztuki Antycznej (Grecja, Rzym i Etruria)
Kurator Zbiorów Sztuki Starożytnej
Tomasz Dziurdzik
e-mail: tdziurdzik[malpa]mnw.art.pl