Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej

Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej stanowią wyjątkowy w skali światowej zespół kolekcji zabytków pochodzących z tego kręgu kulturowego, liczący dziś ok. 7 000 dzieł. Najważniejszą ich część stanowią średniowieczne malowidła nubijskie z Faras. Włączenie malowideł do kolekcji Muzeum przyczyniło się do wyodrębnienia w jego strukturze zbioru dzieł chrześcijańskiego Wschodu, obiekty kultury prawosławnej były jednak gromadzone znacznie wcześniej. Kolekcję otwiera zakupiona przez Justyniana Karnickiego ikona nieznanego świętego (być może św. Sergiusza z Radoneża), którą nabyto na aukcji J.P. Weyera w Kolonii w roku 1862 i wpisano do inwentarza ówczesnego Muzeum Sztuk Pięknych pod numerem jeden. W okresie dwudziestolecia międzywojennego większość zabytków trafiała do MNW jako dary, rzadziej zakupy. Na początku lat pięćdziesiątych, w wyniku akcji rewindykacyjnej, do zbiorów włączono znaczną liczbę ikon i obiektów rzemiosła cerkiewnego. Zabytki z Nubii znalazły się tu z kolei w rezultacie prac polskiej misji archeologicznej w Faras, pracującej w latach 1961–1964 pod kierownictwem prof. Kazimierza Michałowskiego. W Muzeum znajdują się również obiekty z polskich wykopalisk w Edfu i Tell-Atrib, będące depozytem Uniwersytetu Warszawskiego.

Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej gromadzą dzieła bardzo różnorodne, zarówno jeżeli chodzi o pochodzenie obiektów, jak i techniki ich wykonania. Główny trzon stanowią jednak niewątpliwie obiekty pochodzące z katedry w Faras, z których znakomitą część, a zwłaszcza wybitnej klasy malowidła ścienne, można oglądać w galerii. Wśród nich znajdują się prawdziwe arcydzieła: wizerunek św. Anny z VIII wieku, przedstawienie biskupa Petrosa pod opieką św. Piotra Apostoła z X wieku, czy biskupa Marianosa pod opieką Chrystusa i Matki Boskiej z Dzieciątkiem z wieku XI. Muzeum posiada również dużą kolekcję obiektów kamiennych, inskrypcji, pergaminów oraz przedmiotów codziennego użytku, w tym ceramicznych zabytków z Faras, a także znacznie mniejszy, ale ciekawy zbiór obiektów ze Starej Dongoli, gdzie od lat sześćdziesiątych (po zakończeniu misji w Faras), do dziś z sukcesami pracuje misja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Ponadto w zbiorach MNW znajdują się zabytki koptyjskie, w tym ciekawa kolekcja tkanin. W Kolekcji Sztuki Etiopskiej dominują krzyże, pochodzące w przeważającej części ze zbiorów Wacława Korabiewicza. Kolekcja ikon, w wyborze eksponowana w Galerii Faras współtworzy reprezentatywny dla Europy środkowo-wschodniej zbiór zabytków malarstwa cerkiewnego różnych szkół i środowisk z okresu między XV a XX wiekiem. Muzeum Narodowe jako jedyne w Polsce posiada bardzo cenne bizantyjskie obiekty z kości słoniowej oraz największą w Polsce kolekcję enkolpionów – metalowych krzyży relikwiarzowych i ikon, z których najstarsze pochodzą z Rusi Kijowskiej i są datowane na X wiek. Część z nich, m.in. z bardzo ciekawej kolekcji Józefa Choynowskiego, jest eksponowana na Galerii Faras.
 

Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej są podzielone na następujące kolekcje:

Kolekcja Sztuki Nubijskiej
Kolekcja Sztuki Koptyjskiej
Kolekcja Sztuki Etiopskiej
Kolekcja Ikon i Rzemiosła Bizantyjskiego
Galeria Faras im. Prof. Kazimierza Michałowskiego

Kurator Zbiorów Sztuki Wschodnichrześcijańskiej

dr hab. Aleksadra Sulikowska-Bełczowska, prof. UW
email: