Powrót do zbiorów MNW zaginionych w czasie drugiej wojny światowej prac Adollfa Kozarskiego

Dziś do Muzeum Narodowego w Warszawie powróciły dwa dziewiętnastowieczne rysunki autorstwa Adolfa Kozarskiego: Widok części Zagórowa od północy i Uliczka żydowska w Lipnie. Obie prace wchodziły w skład liczącego 21 rysunków zespołu, który zakupiono do naszej kolekcji w 1925 roku. Trzy z nich zaginęły w czasie II wojny światowej.

Rysunki odnalazła fundacja Monuments Men Foundation for the Preservation of Art, która popularyzuje na terenie Stanów Zjednoczonych wiedzę o hitlerowskiej grabieży dzieł sztuki w czasie II wojny światowej. Nazwa i działania fundacji nawiązują do grupy Monuments Men złożonej z około 350 kobiet i mężczyzn z 13 krajów, którzy zgłosili się na ochotnika do służby w powołanej w 1943 roku Sekcji Zabytków, Dzieł Sztuki i Archiwów MFAA. Polskim członkiem Monuments Men był ceniony krakowski historyk sztuki Karol Estreicher.

Rysunki Kozarskiego znajdowały się w posiadaniu rodziny zmarłego oficera armii amerykańskiej, który przywiózł je do domu jako pamiątkę wojennych doświadczeń i służby wojskowej w Europie.

Dzięki staraniom fundacji oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego rysunki znów są w Muzeum. Dziś podczas uroczystego przekazania prac Robert M. Edsel z fundacji The Monuments Men został odznaczony przez Wicepremiera Piotra Glińskiego odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie jest obecnie około 30 prac Adolfa Kozarskiego, większość przechowywana jest w Gabinecie Rycin i Rysunków. Są to głównie widoki miast i pejzaże.

Adolf Kozarski (ur. 1836 lub 1837, zm. przed 4 III 1911)
polski rysownik, litograf i malarz. Uczył się w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych u Ksawerego Kaniewskiego, Chrystiana Breslauera i Marcina Zaleskiego. Pracował jako nauczyciel rysunku w szkołach w Siedlcach, Lipnie, Płocku, Skierniewicach i Łowiczu. Wykonywał ilustracje do poczytnych czasopism, takich jak „Kłosy” czy „Tygodnik Ilustrowany”. W jego twórczości przeważają pejzaże i widoki miast z różnych części Polski. Dzieła Kozarskiego wpisują się w popularny w drugiej połowie XIX wieku nurt fascynacji rodzimym krajobrazem, postrzeganym nie tylko w kategoriach studiów natury, ale również dokumentacji zabytków przeszłości. Prace Kozarskiego odznaczają się dokumentacyjną wiernością, artysta często posługiwał się camera obscura i fotografiami.