UTRACONE / ODZYSKANE. Obrazy Marcina Zaleskiego ze zbiorów MNW na wystawie w Kordegardzie
W ramach cyklu wystaw Utracone / Odzyskane w Kordegardzie, Galerii Narodowego Centrum Kultury prezentowane są wybrane obiekty należące do najcenniejszych polskich strat wojennych odzyskanych w ostatnich latach dzięki staraniom resortu kultury. Po pokazach Schodów pałacowych Francesco Guardiego, Studium kobiety (historyczny tytuł Murzynka) Anny Bilińskiej, trzech obrazów Aleksandra Gierymskiego oraz Diany Jean-Antoine’a Houdona przedstawiamy historię Wnętrza katedry w Mediolanie, dzieła najwybitniejszego polskiego wedutysty XIX wieku – Marcina Zaleskiego, a także sylwetkę samego artysty.
Na skutek II wojny światowej z polskich zbiorów publicznych, prywatnych i kościelnych zaginęło kilkaset tysięcy obiektów. Część z nich przepadła bezpowrotnie, zniszczona w wyniku działań wojennych, pozostałe padły ofiarą systematycznej grabieży polskich dóbr kultury prowadzonej zarówno przez wyspecjalizowane grupy działające w szeregach okupanckiej armii hitlerowskiej oraz w Armii Czerwonej, jak i zwykłych żołnierzy czy rabusiów. W czasie wojny znacznie ucierpiała także bogata spuścizna artystyczna po Marcinie Zaleskim. Losy wielu jego dzieł do dziś pozostają nieznane.
Wnętrze katedry w Mediolanie Marcina Zaleskiego przez ponad 70 lat uważane było za zaginione. Najprawdopodobniej zrabowane po upadku Powstania Warszawskiego z gmachu Muzeum Narodowego dzieło powróciło do macierzystych zbiorów we wrześniu 2019 roku dzięki staraniom Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz przy wsparciu Stowarzyszenia Przyjaciele Muzeum Narodowego w Warszawie.
Obraz można na co dzień podziwiać wraz z innymi pracami Marcina Zaleskiego w Galerii Sztuki XIX wieku MNW. W przestrzeni Kordegardy obok Wnętrza katedry w Mediolanie prezentowane są również wnętrza dwóch kościołów warszawskich, usytuowanych w pobliżu galerii: kościoła Wizytek i katedry św. Jana oraz dwa obrazy Zaleskiego dowodzące jego kunsztu także w innych gatunkach malarstwa poza przedstawieniami architektury: Autoportret artysty i Wnętrze Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie przez wiele lat nauczał.
Historia restytucji Wnętrza katedry w Mediolanie skupia się wokół pustej, oryginalnej ramy od tego obrazu. Kiedy dzieło skradziono, rama pozostała w muzealnym magazynie, gdzie po latach zidentyfikowano ją jako ramę od poszukiwanego dzieła Marcina Zaleskiego. Pusta rama może służyć za symbol strat wojennych. W magazynach polskich muzeów wciąż wiele jest takich pustych ram.
Rozmiar polskich strat wojennych jest ogromny i trudny do precyzyjnego oszacowania. Chociaż od zakończenia II wojny światowej minęło prawie 80 lat, państwo polskie nie ustaje w poszukiwaniu utraconych dóbr kultury. Dzięki pracy działającego w resorcie kultury Wydziału ds. Restytucji Dóbr Kultury w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w ostatnich latach do macierzystych zbiorów powróciło ponad 500 cennych dzieł sztuki. W toku jest kilkadziesiąt spraw restytucyjnych w kraju i na świecie. Niezwykle ważna jest także popularyzacja tematyki strat wojennych i restytucji. Pamięć o dziełach utraconych z polskich kolekcji, publikowanie wizerunków zaginionych obiektów, a także opowiadanie o zakończonych sukcesem sprawach restytucyjnych i powrotach dzieł do rodzimych zbiorów wymiernie przyczyniają się do odnajdywania utraconych dóbr kultury.
Wystawę można oglądać od 30 czerwca do 18 lipca 2021 roku.
KORDEGARDA. Galeria Narodowego Centrum Kultury
Krakowskie Przedmieście 15/17, 00-071 Warszawa
Organizatorzy wystawy
Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
Narodowe Centrum Kultury
Muzeum Narodowe w Warszawie