"Zatrute źródło" Jerzego Kaliny na dziedzińcu MNW
Do 8 listopada 2020 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie można obejrzeć instalację Zatrute źródło Jerzego Kaliny, upamiętniającą Jana Pawła II w setną rocznicę jego urodzin. Projekt MNW, który należy do nurtu sztuki site-specific, jest częścią ogólnopolskich obchodów tego wydarzenia. Uroczystość odsłonięcia instalacji odbyła się 24 września.
Jerzy Kalina odtworzył postać Jana Pawła II w sposób realistyczny, bez jej estetyzacji. To figura naturalnej wielkości, ustawiona bez postumentu i bez gabloty. Instalacja na dziedzińcu MNW jest odpowiedzią polskiego artysty na rzeźbę Maurizio Cattelana La Nona Ora z 1999 roku. W uroczystości jej odsłonięcia udział wzięli przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, instytucji kultury, środowisk artystycznych i naukowych, świata dyplomacji, mediów i biznesu oraz Dyrekcja MNW.
– W obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości wpisuje się także 100. rocznica urodzin papieża Polaka. Jan Paweł II to postać-symbol w najnowszych dziejach Polski. Jego wybór na stolicę Piotrową przyspieszył w ówczesnej Polsce przemiany wolnościowe. Znaczenia tych dokonań nie można zanegować, nawet osoby niezwiązane z katolicyzmem muszą je oceniać w sposób obiektywny. MNW prezentuje zabytki odległych wieków, ale przedstawia też krytyczny komentarz do bieżących, istotnych dla nas wydarzeń. Tym samym staje się miejscem dyskusji o ponadczasowych wartościach, stawia pytania o rolę sztuki, tradycji i pamięci – podkreślił Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński w liście odczytanym przez Dyrektora Generalnego MKiDN Jarosława Czubę.
O trzech kontekstach odczytywania znaczenia instalacji powiedział biskup pomocniczy Archidiecezji Warszawskiej ks. Michał Janocha: – „Zatrute źródło” Jerzego Kaliny należy rozumieć w trzech kontekstach – artysty, miejsca i czasu. Dzieło na Dziedzińcu MNW jest komentarzem do pracy Catellana, który eksplorował prowokację obliczoną na wywołanie emocji. Kalina rekonstruuje natomiast zagubiony sens. Instalacja, wpisana w modernistyczną architekturę, podejmuje dialog z przeszłością i odbywającą się w Muzeum wystawą „Polska. Siła obrazu”. Trzeci kontekst, czasu, odnosi nas do setnej rocznicy urodzin Jana Pawła II. Żyli wtedy Boznańska, Malczewski, Mehoffer, wielcy polscy artyści.
O swoim projekcie opowiedział sam Jerzy Kalina: – Od wielu lat miałem sobie za złe, że na tę instalacje czekałem tak długo. Wybrałem to miejsce, bo jest tu woda, która ma rozbudowaną symbolikę. Źródło, chrzest w Jordanie, Morze Czerowne, wreszcie – Morze Martwe. Źródłem jest też nasz dom, rodzina, w których jest zapisana nasza kultura. Artysta w sposób krytyczny odniósł się też do dzieła Catellana, zadał pytanie o poszanowanie symboli religijnych i skomentował bieżące wydarzenia społeczne w Polsce. Osobiste podziękowania przekazał rodzinie oraz osobom, które wspierały go przy tworzeniu instalacji.
– Dziękujemy Jerzemu Kalinie, że instalacja jest tak żywo obecna w kulturze popularnej. Projekt należy odczytywać w kontekście dwóch trwających aktualnie wystaw czasowych w MNW – „Fotorelacje. Wojna 1920” oraz „Polska. Siła obrazu”. Nasze Muzeum jest miejscem, gdzie rozmawiamy o narodowych mitach, symbolach, o tym, co nas tworzy – podkreślił p.o. Dyrektora MNW dr hab. Łukasz Gaweł, prof. UJ. Podziękował także instytucjom współpracującym z Muzeum oraz wszystkim osobom zaangażowanym w projekt.
Oprócz MNW program upamiętnienia Jana Pawła II w stulecie jego urodzin współtworzą: Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego.
