Budowanie światów

„Najpierw my kształtujemy nasze budynki, a następnie one kształtują nas”

Winston Churchill, z przemowy z 28 października 1943 roku

Architektura jest nieodłączną częścią naszej codzienności. Gmachy użyteczności publicznej z których korzystamy czy dające nam schronienie bloki i domy spełniają nie tylko praktyczne funkcje. Mają także ma wpływ na nasze samopoczucie, kształtują zachowania i zwyczaje. Wnętrza domów odzwierciedlają nasze gusty i preferencje, wpływają też na nasz dobrostan. W historii niejednokrotnie formy architektury wyrażać miały tożsamość zbiorowości i budować poczucie wspólnoty. Otaczające nas gmachy mogą zarówno narzucać opresyjne ramy jak i tworzyć przyjazną do życia przestrzeń. Słowem, można zaryzykować stwierdzenie, że żadna inna dziedzina sztuki nie oddziałuje na człowieka tak bardzo jak architektura.

Nasze wykłady będą okazją nie tylko do pogłębienia wiedzy o architekturze, ale i szansą do zastanowienia się nad jej przemożnym wpływem na jakość naszego życia. Kurs da narzędzia do zrozumienia roli architektury, urbanistyki i projektowania wnętrz w różnych aspektach społecznych. Prześledzimy przykłady od czasów najdawniejszych do współczesności. Przyjrzymy się temu w jaki sposób ludzie różnych epok kreowali przestrzeń wokół siebie i jak przestrzeń ta wpływała na nich.

Termin: środy, godz. 18.00

Czas trwania: 80 minut (w tym czas na odpowiedzi na wybrane pytania uczestników)

Miejsce: wydarzenie online, platforma ClickMeeting

Zasady udziału: imienny karnet na cały cykl zajęć (120 zł) lub jednorazowe bilety wykładowe (12 zł) dostępne on-line od godz. 10.00 we wtorek poprzedzający wykład

Dodatkowe informacje:

• zarówno karnety jak i bilety można nabyć tylko on-line;

• posiadacze karnetów otrzymują link do wykładu trzykrotne: tydzień wcześniej (poza pierwszym wykładem), w dniu wydarzenia oraz na 30 min przed rozpoczęciem wykładu;

• osoby które kupiły bilet na pojedynczy wykład otrzymują link w chwili zakupu (link należy przekopiować z biletu w formacie PDF przesłanego na wskazany przy zakupie adres);

• w przypadku pytań prosimy o zapoznanie się z zakładką , w tytule wiadomości proszę podać nazwę kursu;

• prosimy o zapoznanie się z Regulaminem.

HARMONOGRAM

4 października
Jak narodziła się architektura? / dr hab. inż. arch. Marta Tobolczyk
Otwierający nasz cykl wykład przybliży zagadnienie początków architektury w sposób odmienny od klasycznie przyjętego, opartego na historii dziedziny budowanej na podstawie teoretycznych tekstów autorów starożytnych. Zamiast tego przyjrzymy się zagadnieniu z perspektywy nowej dziedziny nauki, ontogenezy architektury. Czerpiąc swą wiedzę głównie z archeologii, ontogeneza omawia wybrane problemy rozwoju myśli ludzkiej i zdolności kształtowania przestrzeni, począwszy od czasów najwcześniejszego osadnictwa. Architektura jest tu postrzegana raczej jako proces aniżeli wynik indywidualnej kreatywności wyjątkowych jednostek. Wykład przedstawia problemy poruszone przez prelegentkę w książkach: Narodziny architektury. Wstęp do ontogenezy architektury (2000) oraz Art of Building at the Dawn of Human Civilization (2020).
 

11 października
Mój dom to moja twierdza. Europejska architektura obronno-rezydencjonalna w XI-XV w. / dr Piotr Lasek
Średniowieczne założenia zamkowe stanowią szczególne powiązanie różnych funkcji, często trudnymi do pogodzenia. Jak bowiem myśleć o wygodzie i potrzebie reprezentacji, jeśli nadrzędnym celem powinno być zapewnienie bezpieczeństwo w razie ataku? Wykład porusza problematykę powstania i przemian zamków europejskich, od najstarszych realizacji w typie motte po późnośredniowieczne siedziby królewskie, biskupie i rycerskie. W trakcie prelekcji poznamy najważniejsze typy zamków europejskich, ich urządzenia obronne, pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze, jak również np. infrastrukturę sanitarną. Omówimy również walory reprezentacyjne oraz konotacje symboliczne średniowiecznych siedzib obronnych.
 

18 października
Średniowieczna świątynia jako pole społeczno-politycznej gry / Rita Twardziak
Czy średniowieczny kościół to wyłącznie miejsce modlitwy, którego forma i dekoracja podporządkowana jest tylko sprawowaniu liturgii? Podczas wykładu przyjrzymy się powstającym od XI do XV wieku realizacjom sakralnym upatrując w nich miejsca społecznej i politycznej gry. Kto i dlaczego wznosił świątynie? Czy wybierane formy znaczenie miały? Jaki udział w projekcie architektonicznym mieli przyszli użytkownicy budowli? Wreszcie, kogo właściwie można uznać za autora w przypadku architektury średniowiecznej? Na przykładach wybranych romańskich i gotyckich budowli zobaczymy, że architektura była wypadkową wielu zmiennych ze świata polityczno-społecznego.

25 października
Architektura – władza – propaganda / Przemysław Głowacki

Co wspólnego mają Wersal, Pałac Kultury i Nauki oraz Nowej Kancelarii Rzeszy? Wszystkie te budowle związane są z władzą, choć w różny sposób. Architektura to nie tylko wymiar praktyczny czy estetyczny. Może nieść konkretne znaczenia, a jej forma być zdeterminowana przez społeczne i polityczne okoliczności powstania. Podczas wykładu porównamy przykłady pochodzące z różnych epok, zwracając uwagę na sposoby oddziaływania na odbiorcę. Szczególną uwagę poświęcimy budowlom i urbanistyce czasów nazizmu. W tym okresie wizje architektoniczne w wyjątkowo wyraźny sposób miały umacniać zbrodniczy reżim i służyć budowaniu jego prestiżu. Na ile sięgały do znanych już form, na ile zaś wypracowywały nowe?

WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH

8 listopada
Renesansowe, manierystyczne i barokowe miasta idealne. Model dla urbanistyki współczesnej? / dr inż. arch. Ernestyna Szpakowska-Loranc

Da Vinci, Alberti, Scamozzi, Dürer i inni... Twórcy nowożytnych miast idealnych wbrew utopijnemu zabarwieniu tego terminu nie tylko tworzyli idealistyczne wizje, ale także realizowali konkretne zlecenia, jednocześnie wyprzedzając swoją epokę w ideach społecznych i wiedzy inżynierskiej. Co pozostało z ich wizji w późniejszym tworzeniu miast? Poprzez omówienie przykładów historycznych wizji prelegentka poszukuje ich powiązań z trendami urbanistyki współczesnej.

15 listopada
Od miasta ogrodu do osiedli społecznych. Urbanistyka XIX i XX wieku / Kacper Kępiński

Rewolucja przemysłowa sprawiła, że miasta uległy całkowitej metamorfozie. Wraz z nią pojawiły się problemy związane z zanieczyszczeniem, chorobami i standardem życia. Urbanistyka i architektura długo koncentrowała się na zapewnieniu zdrowej, czystej i higienicznej przestrzeni, dostępu do słońca i zieleni. Często realizację tych postulatów uzależniając od destrukcji zdegenerowanej tkanki, która po latach nabrała wartości zabytkowej. Wykład przybliży historię urbanistyki XIX i XX wieku, wewnętrznych sprzeczności, wielkich utopii i błędów, których nie udało się uniknąć.

22 listopada
Splendid isolation? Architektura Anglii / Aleksandra Kresowska
Choć przy sprzyjającej pogodzie z portu w Calais widać białe klify Anglii, architektura na Wyspach zawsze była odrębna od kontynentalnej. Niektóre nurty przyjęły się tam lepiej i na dłużej niż w pozostałych krajach Europy, inne angielscy architekci zdali się zupełnie zignorować. Specyfika angielskiego budownictwa wraz z brytyjską ekspansją kolonialną zdobyła też nowe kontynenty. Bez wątpienia każdy z nas widząc dowolny zabytek architektury brytyjskiej łatwo rozpozna skąd pochodzi. Podczas wykładu prześledzimy najważniejsze fazy rozwoju angielskiej architektury, od czasów Rzymian po szklane wieżowce londyńskiego City.

29 listopada
Czy szklanka z solą może rozwiązać życiowe problemy? / Maria Barcz
Feng shui, chińska sztuka aranżacji wnętrz i przestrzeni liczy sobie ponad trzy tysiące lat a wciąż cieszy się ogromnym zainteresowaniem osób urządzających swoje domy i ogrody. Wiele jej zasad i reguł do dziś jest stosowanych przez architektów i inżynierów. Na czym właściwie polega ta metoda i dlaczego stała się podstawą współczesnej ergonomii oraz synonimem dobrego życia?
 

6 grudnia
Wynalezienie komfortu. O wnętrzarskiej rewolucji w XVIII wieku / dr Konrad Niemira
Chociaż na rokokowe wnętrza zwykliśmy patrzeć przez pryzmat kategorii takich jak lekkość i frywolność, znawcy tematu przekonują, że pod skorupą XVIII-wiecznych boazerii skrywają się całkiem poważne społeczno-ekonomiczne problemy. Podczas wykładu przyjrzymy się najważniejszym z nich. Interesować będą nas przede wszystkim nowa koncepcja komfortu, sposób wykorzystywania prywatnych wnętrz, popularyzowanie się w Europie orientalnych mebli, takich jak np. sofa, czy rozmaite wynalazki: zapadające się pod posadzką lustra, „latające stoły” i porcelanowe bidety.

13 grudnia
Wstęp do sensoryki w projektowaniu / dr Joanna Jurga
Człowiek jest istotą wielozmysłową, a bodźce sensoryczne odgrywają kluczową rolę w jego zdolności do funkcjonowania w świecie. Podczas wykładu przyjrzymy się, jak konkretne bodźce zmysłowe wpływają na naszą percepcję przestrzeni. Omówimy także koncepcję przestrzeni multisensorycznych oraz zastanowimy się jak projektować obiekty architektoniczne, które wspierają dobrostan ich użytkowników, zamiast stanowić źródło dyskomfortu i stresu.

20 grudnia
W kręgu awangardy. Bauhaus, Le Corbusier i inni / Przemysław Głowacki

Narodziny architektury modernistycznej w dużym stopniu zdeterminowane były wzrastającym dążeniem do funkcjonalności. Nowe pomysły rodziły się w różnych ośrodkach związanych ze sztuką awangardową, jednak pokrewieństwa ideowe powodowały ich uniwersalizm. Wspólnym mianownikiem modernistycznych poszukiwań stała potrzeba zmiany społecznej. Na wykładzie poszukamy podobieństw i przyczyn ujednolicenia wizji architektonicznych w pierwszej połowie XX wieku. Sięgniemy do takich ośrodków jak niemiecki Bauhaus, holenderski neoplastycyzm czy środowisko polskiej awangardy, przyjrzymy się projektom m.in. Le Corbusiera, Miesa van der Rohe czy Waltera Gropiusa.

PRZERWA ŚWIĄTECZNA

3 stycznia
Projektowanie w dobie kryzysu. Wizje miast przyszłości / Kacper Kępiński
XXI wiek to czas kolejnych kryzysów – od finansowych, przez pandemię i wojny po zmiany klimatyczne. Większość z nich dotyka także przestrzeni miejskich. Architektura i urbanistyka dysponują narzędziami, które pozwalają odpowiedzieć na przynajmniej część wyzwań najbliższej przyszłości. Które z nich są najbliżej wprowadzenia w życie?

10 stycznia
Kształtując nowy świat. Polski modernizm / Aleksandra Kresowska
Przez 123 lata zaborów polskie miasta były sztucznie, decyzją władz zaborczych, hamowane w rozwoju, a ciasne i ciemne mieszkania przyczyniały się do wielu problemów społecznych. Wraz z nadejściem niepodległości, władze wykorzystały architekturę do budowy wizerunku nowoczesnego i prężnego młodego państwa. W Warszawie wyrastały nowoczesne budynki rządowe, nad morzem od podstaw realizowano projekt portu i miasta Gdyni, na Śląsku zaś wizytówką miały stać się Katowice. Jasne i wygodne osiedla robotnicze miały zastąpić ciasne XIX-wieczne kamienice. Stylem, który połączył te miejsca był elegancki i funkcjonalny modernizm. Na ile jednak nowa architektura była w stanie odpowiedzieć na potrzeby swojej epoki?

17 stycznia
Przeprowadzka ze wsi do miasta. Tworzenie człowieka nowoczesnego w PRLu / dr Agata Szydłowska

Wraz z zakończeniem wojny w 1945 roku ludzie zaczęli wracać do swoich domów. Niestety często zastają je w ruinie. Lokują się w budynkach grożących zawaleniem lub budują lepianki czy tzw. dzikie domki. W początkach PRL-u wielu intelektualistów i reformatorów zaczęło wdrażać szeroko zakrojone projekty modernizacyjne. Ważną rolę odegrała tu prasa. W pismach "Ty i Ja", "Kobieta i życie" czy "Przyjaciółka" obywatele mogli odnaleźć odpowiedzi na pytanie: Jak mieszkać?. Chęć kształtowania dobrych nawyków mieszkaniowych wyrastały z przekonania, że otoczenie kształtuje człowieka, a w konsekwencji społeczeństwo.

24 stycznia
Terapia przestrzenią – o roli neuronauki w architekturze / dr Joanna Jurga
Neuroarchitektura to fascynujące pole badawcze, które łączy w sobie wiedzę z zakresu biologii, psychologii i architektury. Podczas wykładu dowiemy się jak decyzje projektowe dotyczące zarówno przestrzeni prywatnych, jak i publicznych wpływają na nasze zachowanie, zdrowie czy emocje. Dzięki najnowszym badaniom neurologicznym, materiałowym i technologicznym poznamy zasady tworzenia otoczenia wspierającego zarówno ludzi, jak i inne istoty żywe oraz środowisko.

PROWADZĄCY

Maria Barcz – ekspertka chińskiej astrologii oraz feng shui. Jest wnuczką mandaryna, ale urodziła się i całe życie spędziła w Polsce. Wiele lat pracowała jako dziennikarka w miesięcznikach kobiecych zajmując się głównie kulturą oraz psychologią. Interesuje się designem, architekturą wnętrz a także metafizyką Wschodu.

Przemysław Głowacki – historyk sztuki i edukator muzealny, od wielu lat zajmuje się popularyzacją wiedzy o sztuce. Jest wykładowcą Warszawskiej Szkoły Filmowej oraz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Współpracuje z licznym instytucjami kultury m.in. Muzeum Narodowym w Warszawie i Zamkiem Królewskim w Warszawie.

dr Joanna Jurga – projektantka przestrzeni, badaczka związana z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego i School of Form na Uniwersytecie SWPS. W swojej działalności skupia się na relacji człowieka z przestrzenią i obiektami. Propaguje ideę neuroarchitektury i designu synestetycznego, oddziałującego na wszystkie zmysły oraz spekulatywnego, czyli opartego na tworzeniu rozwiązań dla przyszłości.

Kacper Kępiński - architekt, krytyk architektury, kurator wystaw architektonicznych. Kierownik Działu Projektów Zewnętrznych i Wystaw w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki. Członek rady fundacji Instytut Architektury, stały współpracownik kwartalnika „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni” oraz redaktor portalu Architektura & Biznes.

Aleksandra Kresowska – historyk sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki UW. Edukatorka muzealna, varsavianistka i przewodniczka po Warszawie. Od 2013 roku współpracuje z Muzeum Narodowym w Warszawie.

dr Piotr Lasek –  ukończył historię sztuki na wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Pracownik naukowy Instytutu Sztuki PAN. Pasjonuje się architekturą obronno-rezydencjonalną późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności, symbolami i znaczeniami w architekturze oraz zjawiskiem inkastelacji obiektów kultu.

dr Konrad Niemira - historyk sztuki, specjalista od kultury XVIII wieku i pogranicza historii społecznej i gospodarczej. Autor książek: Honor bez egzageracji. Zakupy magnackie i świat rzeczy paryskich w XVIII wieku (2022) oraz Bazgracz. Trzy eseje o Norblinie (2023). Zawodowo związany z warszawskim Muzeum Literatury.

dr inż. arch. Ernestyna Szpakowska-Loranc - adiunkta na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Obroniła dysertację dr pt. „Architektura miasta idealnego” uhonorowaną wyróżnieniem. Uprawniony projektant, członek Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów. Pracowała przy kilkudziesięciu realizacjach i projektach architektonicznych. Członek zespołu kilkunastu projektów konkursowych, w tym nagrodzonych i wyróżnionych. Zainteresowania naukowe to narracja architektury i urbanistyki współczesnej, miasto idealne i utopie w architekturze, doświadczanie miejskiej przestrzeni publicznej i socjologia miasta.

dr Agata Szydłowska - badaczka, autorka książek, kuratorka. Pracuje w Katedrze Teorii Designu na Wydziale Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Interesuje się interdyscyplinarnymi badaniami nad designem, w szczególności splotami projektowania z polityką i życiem społecznym. Autorka m. in. książki "Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u (Wydawnictwo Czarne, 2023).

dr hab. inż. arch. Marta Tobolczyk – architekt i emerytowany profesor Politechniki Warszawskiej oraz profesor Akademii Finansów i Biznesu Vistula. Była wizytującym profesorem na uniwersytetach zagranicznych w Iowa State University, North Dakota University oraz Eastern Mediterranean University na Cyprze Pn. Autorka licznych publikacji oraz projektów architektury mieszkaniowej i użyteczności publicznej tworzonych wspólnie z mężem oraz indywidualnie w biurze projektowym ABM oraz ABeM.

Rita Twardziak – historyczka sztuki, edukatorka, nauczycielka, popularyzatorka wiedzy o sztuce. Związana z Działem Edukacji MNW, zajmuje się historią rzeźby i mediów przestrzennych oraz sztuką i architekturą średniowiecza.

Koordynacja: / Dział Edukacji