Trzeci wymiar sztuki. Rzeźba - przestrzeń i materia
kurs z historii sztuki w MNW w roku akademickim 2023/2024
Rzeźby to przede wszystkim obiekty przestrzenne, które w pewien sposób kreują, przetwarzają, umilają oraz nobilitują swoje otoczenie. To, w jaki sposób je widzimy, zależy nie tylko od ich tematu, ale właśnie od miejsca ich ustawienia oraz materiałów, z których są wykonane. Jak zatem interpretować spotykane na naszej drodze formy przestrzenne? Jakie one mogą pełnić funkcje? Jakie są genezy współczesnych, często abstrakcyjnych form rzeźbiarskich? Kim są prekursorzy nowoczesnego myślenia o rzeźbach? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdą się na kursie.
Terminy: poniedziałki, godz. 18.00
Czas trwania: około 75 minut
Miejsce: online, ClickMeeting
Dla kogo: młodzież, dorośli i seniorzy
Zasady udziału: karnety w cenie 90 zł dostępne od 31 stycznia lub bilety w cenie 9 zł dostępne on-line od godz. 10.00 we wtorek poprzedzający wydarzenie
HARMONOGRAM
6 lutego
Wchodząc do pracowni rzeźbiarza… / Magdalena Kucza-Kuczyńska
Wykład poświęcony przedstawieniu warsztatu rzeźbiarza i spojrzeniu na proces kształtowania rzeźby. Swoista „walka z materiałem” w pracowni twórcy odbywa się dzięki różnym narzędziom a takie czynności, jak kucie, wygładzanie, fakturowanie, bezpośrednio wpływają na nasz odbiór dzieła. Porównując techniki rzeźbiarskie od paleolitu po czasy współczesne, zadamy pytanie: czy jest coś lepszego od dłuta?
Magdalena Kucza-Kuczyńska – historyczka sztuki, edukatorka w MNW. Wykłada na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i w Wyższej Szkole Artystycznej w Warszawie.
13 lutego
Narodziny rzeźby. Od figurki do posągu / Maciej Marciniak
Sztuka pradziejowa to nie tylko malowidła z jaskiń Lascaux i Altamira. Pierwsze, niewielkie rzeźby z epoki kamienia, nie ustępują pięknem lepiej znanym malowidłom z tego czasu. Wykład będzie dotyczył znanych nam początków rzeźbiarstwa od epoki kamienia do końca starożytności.
Maciej Marciniak – archeolog, adiunkt w Dziale Edukacji MNW.
20 lutego
Nie tylko Michał Anioł – renesansowe rzeźby Dawida / Paweł Masłowski
Dawid Michała Anioła nie tylko wyznacza cezurę w historii nowożytnej rzeźby, ma także silną wymowę polityczną. Już sto lat przed jego powstaniem młody biblijny bohater, pogromca Goliata, stał się symbolem dumnej ze swej niezależności republiki Florencji. O wizerunkach Dawida w sztuce florenckiego quatrocenta opowie Paweł Masłowski.
Paweł Masłowski – filolog klasyczny, absolwent UW, nauczyciel łaciny i wiedzy o kulturze, tłumacz literatury pięknej, od 2017 roku edukator w MNW.
27 lutego
Body Art – ciało jako forma sztuki / Emilia Maryniak
Ciało jako forma i temat rzeźbiarski są ważnym elementem historii sztuki, opowiadanej przez pryzmat nowożytnych koncepcji estetycznych. Koncepcje te trwały do drugiej połowy XX wieku, kiedy przemiany kulturowe lat 60. stworzyły nowy język sztuki i ukształtowały to, co w sztuce współczesnej nazywamy Body Art. Ciało stało się materiałem, narzędziem, żywą rzeźbą, nośnikiem znaczeń wykraczających poza zagadnienia formalne. Ale ciało, jako środek artystycznego wyrazu, sięga najodleglejszych czasów obecności człowieka, czasów sprzed historii i sprzed kultury, w tradycyjnym ich rozumieniu. Sztuka ciała była i jest ważnym, silnym i bogatym w treści głosem, zarówno dawniej, jak i dziś.
Emilia Maryniak – artystka sztuk wizualnych i historyczka sztuki, absolwentka Chelsea College of Arts w Londynie oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się współczesną metodologią historii sztuki oraz wpływami nauki i filozofii na sztukę XX i XXI wieku.
6 marca
Zakopiańskie trenowanie wyobraźni. O Kenarze, Hasiorze, Mirdze-Tas i nie tylko / Julita Dembowska
Aleksander Jackowski, w jednym z katalogów do zakopiańskich Salonów Marcowych, pisał, że warto pamiętać, że Zakopane to nie tylko zakopiańszczyzna, a Witkiewiczów było dwóch. W niewielkim miasteczku pod Giewontem po II wojnie światowej nadal tętniło życie artystyczne. Jerzy Hoffman nakręcił Pocztówki z Zakopanego, a pracownie zakopiańskich twórców odwiedzali goście z kraju i zagranicy. W tym towarzyskim tyglu niezwykle istotne miejsce pełniła słynna Szkoła Kenara. Uczestnicy spotkania dowiedzą się, w jaki sposób wyglądała w niej edukacja i kto ją ukończył.
Julita Dembowska – historyczka sztuki, absolwentka Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracuje w Dziale Sztuki Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, zajmuje się spuścizną Władysława Hasiora. Kuratorka programu rozbudowy kolekcji sztuki najnowszej w Muzeum Tatrzańskim.
13 marca
Projekt pomnik – rzeźbiarskie formy upamiętniania? / Rita Twardziak
Wykład poświęcony będzie różnym formom upamiętniania. Jakie problemy może rodzić na polu rzeźby rozumienie pojęcia pamięci? Czy klasycznie pojmowany pomnik spełnia w dzisiejszych czasach swoje zadania i odpowiada na nieustannie komplikującą się wizję przeszłości? Czym jest anty-monument i czy instalacja lepiej niż typowa rzeźba może wypełnić dzisiejszą potrzebę upamiętniania?
Rita Twardziak – historyczka sztuki, edukatorka, nauczycielka, popularyzatorka wiedzy o sztuce. Związana z Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddziałem MNW. Zajmuje się historią rzeźby i mediów przestrzennych oraz sztuką i architekturą średniowiecza.
20 marca
Rzeźba tekstylna / Stanisław Małecki
Ponad pięćdziesiąt lat po powstaniu pierwszych Abakanów autorstwa Magdaleny Abakanowicz tkanina na dobre wróciła do galerii sztuki współczesnej, jako materiał z którego powstają rzeźby. Jak przebiegał proces przechodzenia od płaskich, dekoracyjnych form tapiseryjnych do pełnowymiarowej, przestrzennej rzeźby powstałej z tekstyliów? podczas wykładu przyjrzymy się procesowi powstawania fenomenu rzeźby tekstylnej, przeanalizujemy najciekawsze przykłady takich realizacji, aby na końcu znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego ten materiał tak bardzo obecny jest w pracach współczesnych artystek i artystów.
Stanisław Małecki – historyk sztuki, kurator, autor tekstów dotyczących fenomenów kulturowych i ich powiązań z rzeźbą. W ostatnim czasie zajmuje się historycznymi początkami relacji obiektów rzeźbiarskich z innymi mediami oraz historią rzeźby tekstylnej. Na co dzień związany z Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, jako kurator i organizator wystaw.
27 marca
Średniowieczna rzeźba w przestrzeni liturgicznej: między kultem a dewocją / Monika Jakubek-Raczkowska
U progu swego istnienia religia chrześcijańska zdecydowanie odrzuciła wszelkie formy plastycznego obrazowania w przestrzeni kultu jako pochodną pogańskiej idolatrii. Dopiero we wczesnym średniowieczu w kościołach na Zachodzie Europy zaczęły pojawiać się pierwsze przedstawienia pełnoplastyczne – najpierw jako oprawa dla relikwii, z czasem – oprawa wizualna liturgii (na ołtarzu lub poza nim), wreszcie – medium w służbie indywidualnych praktyk pobożnościowych. W późnym średniowieczu stały się one jednym z najważniejszych i najbardziej sugestywnych elementów ikonosfery Kościoła Zachodniego. Podczas wykładu przyjrzymy się roli i miejscu rzeźby w średniowiecznej przestrzeni liturgicznej, wyznaczanym jej zadaniom oraz zmiennym w czasie środkom artystycznym, treściom i ekspresji oddziaływania.
dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska – profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, historyk sztuki średniowiecznej, pracuje na Wydziale Sztuk Pięknych UMK. Prowadzi badania nad sztuką państwa zakonnego w Prusach, europejskim iluminatorstwem, rzeźbą gotycką – szczególnie przełomu XIV i XV wieku; zajmuje się także funkcjami i oddziaływaniem dzieł sztuki w kontekście średniowiecznej religijności.
3 kwietnia
(Nie)rzeźba? Koncepcja rzeźby społecznej Josepha Beuy'sa w sztuce współczesnej / Beata Nessel
Joseph Beuys, niemiecki artysta i teoretyk sztuki, aktywista społeczny i polityczny to przede wszystkim ten, który „chciał swoją sztuką wniknąć w samo serce społeczeństwa, by je uwolnić z krępujących muzealnych gorsetów” (Andres Veiel). Wychodząc od jego koncepcji rzeźby społecznej spróbujemy odpowiedzieć na dwa kluczowe w tym przypadku pytania: w jaki sposób idea Beuysa wpłynęła na nowe postrzeganie sprawczości sztuki oraz w jaki sposób zmieniła cele i zasady „rzeźbienia” w sztuce współczesnej.
dr Beata Nessel-Łukasik – historyczka sztuki, socjolożka, muzealniczka, badaczka. Dwukrotna stypendystka MKiDN, członkini ICOM i redakcji rocznika naukowego „Muzealnictwo”. Razem z Januszem Byszewski i Mariuszem Liblem współtworzy artystyczno-badawczą Grupę Celową.
PONIEDZIAŁEK WIELKANOCNY
17 kwietnia
Rola fotografii w pisaniu historii rzeźby / Stanisław Małecki
Przez ostatnich 180 lat medium rzeźby i fotografii wzajemnie oddziaływały na siebie, tworząc istotną relację, którą nie sposób odnieść do żadnego innego powiązania między środkami wyrazu artystycznego. Od czasu powstania pierwszych aparatów nieruchome rzeźby były idealnymi modelami dla fotografów. Z biegiem czasu korelacja tych mediów doprowadziła artystów do stworzenia takich fenomenów, jak hybrydyczny foto-obiekt, czy rzeźba efemeryczna, która istnieje tylko na zdjęciach. Podczas wykładu prześledzone zostaną istotne zmiany w fotografii rzeźby, biorąc pod uwagę zmiany jakie zachodziły w kulturze oraz krytycznym myśleniu o sztuce. Postawione zostanie również pytanie, czy relacja pomiędzy tymi mediami odbywała się na równych warunkach, czy jednak w głównej mierze fotografia uwikłana została w analizę i twórczą redefinicję pojęcia rzeźby.
Stanisław Małecki – historyk sztuki, kurator, autor tekstów dotyczących fenomenów kulturowych i ich powiązań z rzeźbą. W ostatnim czasie zajmuje się historycznymi początkami relacji obiektów rzeźbiarskich z innymi mediami oraz historią rzeźby tekstylnej. Na co dzień związany z Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, gdzie pracuje jako kurator i organizator wystaw.
24 kwietnia
Rzeźba w pejzażu miejskich w Mexico City czyli co celebrują i cenią Meksykanie / Alicja Głuszek
W 2021 roku Meksykanie obchodzili pięćsetną rocznicę podboju stolicy imperium Mexicas – Mexico-Tenochtitlán. Hiszpańscy kolonizatorzy zbudowali na ruinach tego miasta centrum swojej administracji w Nowym Świecie, które w XIX wieku zostało stolicą niepodległego Meksyku. Miasto Meksyk to jest do dziś największym ośrodkiem władzy, kultury i gospodarki w tym państwie. Ta ciągłość historyczna, skupiona w jednym miejscu, wpływa znacząco na pejzaż miejski, w którym wyraźnie widoczne są warstwy historyczne. Uzupełniają go rzeźby, które powstały od czasów prekolumbijskich do współczesnych.
dr Alicja Głuszek – latynoamerykanistka, kuratorka, absolwentka Wydziału Studiów Międzynarodowych UJ, stypendystka Fundacji Kościuszkowskiej, Tokyo Foundation i Universidad Nacional Autonama de México.
WEEKEND MAJOWY
8 maja
Ruch w rzeźbie. Rzeźba sportowa / Maria Anna Rudzka
Wykład dotyczyć będzie problemów dotyczących przedstawienia ruchu w rzeźbie, a w szczególności rzeźby sportowej w dwudziestoleciu międzywojennym. Dowiemy się, dlaczego było to zadanie w pracowni rzeźbiarskiej profesora Tadeusza Breyera i jakie dyscypliny cieszyły się szczególnym zainteresowaniem jego studentów. Wśród nich była liczna grupa utalentowanych, a niesłusznie zapomnianych twórców. Przypomnimy ich sukcesy na konkursach krajowych i olimpijskich.
dr Maria Anna Rudzka - historyk sztuki, absolwentka Wydziału Historycznego UW. Wieloletni wykładowca na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Przedmiotem jej badań naukowych jest rzeźba polska XX wieku.
Z UWAGI NA CHOROBĘ PRELEGENTKI WYKŁAD ZOSTAŁ PRZENIESIONY NA 24 MAJA (ŚRODA) NA GODZ. 18.00
Rzeźba kinetyczna - nowa tradycja w poszukiwaniu nowoczesności / Rita Twardziak
Wykład będzie stanowił przegląd twórczości artystów, którzy wprowadzając zagadnienie ruchu realnego lub pozornego do sztuki przestrzennej zrewolucjonizowali pojmowanie rzeźby jako medium. Zaczynając od kanonicznej dla tendencji postaci Alexandra Caldera, zobaczymy jak artyści późniejszych dekad wykorzystywali kinetyczne rzeźby i przestrzenne media sztuki w różnych strategiach artystycznych, reprezentując także odmienne kierunki sztuki współczesnej.
Rita Twardziak – historyczka sztuki, edukatorka, nauczycielka, popularyzatorka wiedzy o sztuce. Związana z Oddziałem Muzeum Rzeźby w Królikarni, zajmuje się historią rzeźby i mediów przestrzennych oraz sztuką i architekturą średniowiecza.
22 maja
Warsztat rzeźbiarza: narzędzia cyfrowe / Piotr Idzi
Drukarka 3D i skaner 3D stały się częścią warsztatu współczesnego rzeźbiarza. Wykorzystanie technik cyfrowych otwiera przed rzeźbą nowe możliwości. Wyzwala twórczy entuzjazm, wskazuje nieodkryte dotąd ścieżki. To jak wyprawa w nieznane. Podczas wykładu poznamy warsztat współczesnego rzeźbiarza cyfrowego: omówimy potencjał narzędzi cyfrowych i konsekwencje ich stosowania.
dr Piotr Idzi – artysta wizualny, propagator rzeźby cyfrowej. Stosuje techniki druku 3D i technologię rzeczywistości poszerzonej (AR, ang. augmented reality). Kieruje pracownią Rzeźby Cyfrowej na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jest również związany z Wydziałem Architektury Politechniki Krakowskiej, a także z Collegium Medicum UJ, gdzie współpracuje przy wykonywaniu rekonstrukcji twarzy na podstawie obrazu tomograficznego. Strona artysty: www.piotridzi.com
29 maja
Debata pt. "Rzeźba przyszłości - przyszłość rzeźby"
W 2019 roku, w ramach Frieze Sculpture w Parku Regentów w Londynie polska artystka Joanna Rajkowska wystawiła rzeźbę dźwiękową – Pisklę. Ta sama instalacja została odtworzona niedawno na Placu Pięciu Rogów w Warszawie. Jest to niewątpliwie rzeźba niezwykła, z którą widz może wejść w bezpośredni, wręcz intymny, kontakt. Czy tak wygląda przyszłość rzeźby? Jak będą wyglądały pomniki? Czy rzeźba ma jeszcze jakieś funkcje do spełnienia? Między innymi na te pytania postaramy się odpowiedzieć w czasie debaty, w której udział wezmą dr Beata Nessel-Łukasik i Rita Twardziak.
dr Beata Nessel-Łukasik – historyczka sztuki, socjolożka, muzealniczka, badaczka. Dwukrotna stypendystka MKiDN, członkini ICOM i redakcji rocznika naukowego „Muzealnictwo”. Razem z Januszem Byszewski i Mariuszem Liblem współtworzy artystyczno-badawczą Grupę Celową.
Rita Twardziak – historyczka sztuki, edukatorka, nauczycielka, popularyzatorka wiedzy o sztuce. Związana z Oddziałem Muzeum Rzeźby w Królikarni, zajmuje się historią rzeźby i mediów przestrzennych oraz sztuką i architekturą średniowiecza.
Koordynacja: / Dział Edukacji