Kolekcja Ikonografii

Początek kolekcji pod obecną nazwą Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne dało Archiwum Ikonograficzne, instytucja kultury utworzona w marcu 1914 roku przez Bronisława Gembarzewskiego przy wsparciu Kasy im. J. Mianowskiego. Obok zbierania ikonografii dziedzictwa narodowego Gembarzewski stworzył m.in. pracownię zawodowych artystów, którzy na bieżąco dokumentowali rodzime skarby kultury – od architektury po malarstwo, rzeźbę czy rzemiosło, w tym wyposażenia wnętrz oraz kolekcje zabytków (prywatnych i państwowych). W Archiwum Ikonograficznym gromadzono m.in. wykonywane na zamówienie rysunki, odrysy i fotografie dokumentujące dzieje polskiego życia artystycznego. Zebrane w ten sposób reprodukcje zabytków miały zostać wykorzystane w specjalnym wydawnictwie popularyzującym rodzimą sztukę. Do wydania materiałów jednak nie doszło. Archiwum Ikonograficzne przez pierwsze dwa lata funkcjonowania korzystało z gościnności Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, mieszcząc się na warszawskiej Starówce w kamienicy Baryczków. Kiedy w 1916 roku Bronisław Gembarzewski został dyrektorem Muzeum Narodowego m.st. Warszawy na specjalnych prawach przeniósł kolekcję i pracownię Archiwum Ikonograficznego do gmachu stołecznego Muzeum. Po niespełna dwóch latach funkcjonowania przy tej instytucji jako autonomiczna jednostka, Archiwum włączono w strukturę Muzeum Narodowego – tak powstał nowy dział ikonograficzny. W następnych latach kontynuowano ikonograficzny układ kolekcji, włączając do niej muzealia znajdujące się w zbiorach Muzeum oraz nowo przybyłe. W ten sposób historyczna kolekcja Archiwum Ikonograficznego połączyła się ze zbiorami MNW. 

 

Kolekcję Ikonografii stanowią obiekty wykonane w różnych technikach (rysunek, grafika, fotografia, druki, odbitki lakowe). W kolejnych latach zbiory ikonograficzne powiększały się, m.in. o spuściznę rysunkową (głównie warsztatową) malarza Aleksandra Lessera - daru rodziny artysty oraz zbiory Muzeum Belwederskiego, które pozwoliły na wyodrębnienie zespołu dokumentującego życie i działalność marszałka Józefa Piłsudskiego. Podobnie stało się z spuścizną po Ignacym Janie Paderewskim, którą Muzeum Narodowe zawdzięcza darowi tego wielkiego muzyka i polityka.

Wartość kolekcji ikonograficznej szczególnie doceniono po II wojnie światowej, kiedy rysunki inwentaryzacyjne i fotografie okazały się bezcenne przy restauracji i odbudowie tej miary warszawskich zabytków, co Pałac na Wyspie w Łazienkach czy Zamek Królewski.
 

Kolekcja cały czas jest rozbudowywana (dary i zakupy).