Kolekcja Malarstwa Polskiego po 1914 r.
Kolekcja Malarstwa po 1914 r.
Kolekcja Malarstwa po 1914 roku powstała w wyniku wydzielenia w roku 1958 z działu malarstwa polskiego MNW ok. 1500 płócien. Obecnie kolekcja ta liczy ok. 5000 obrazów artystów polskich oraz ok. 250 dzieł malarzy zagranicznych. Kolekcja obejmująca okres od ok. 1910 do współczesności, stanowi chronologiczną kontynuację zbiorów malarstwa polskiego.
Polska sztuka okresu międzywojennego jest dobrze reprezentowana w kolekcji MNW ze względu na obecność dzieł zakupionych do zbiorów publicznych jeszcze przed 1939 r., z których wiele weszło już wówczas do kanonu sztuki polskiej. Chodzi tu głównie o kolekcję Państwowych Zbiorów Sztuki, która unikając częściowo zagłady wojennej, zasiliła muzealne zbiory w okresie wojny.
W kolekcji najlepiej reprezentowana jest twórczość ugrupowań określanych jako umiarkowanie nowoczesne, min. Rytmu oraz stowarzyszenia zakładane w warszawskiej ASP przez uczniów Tadeusza Pruszkowskiego, z których najbardziej znanym było Bractwo św. Łukasza. Kolekcja nie ogranicza się jednak do ówczesnego środowiska warszawskiego; równie licznie reprezentowani są przedstawiciele nurtów kolorystycznych z kapistami na czele.
W powojennych zbiorach wyróżnia się zespół prac pochodzących z I Wystawy Sztuki Nowoczesnej otwartej w 1948 r. w krakowskim TPSP, będącej najważniejszą manifestacją postaw awangardowych przed oficjalnym zadekretowaniem socrealizmu. W MNW znajdują się pochodzące z niej obrazy Jerzego Nowosielskiego, Kazimierza Mikulskiego, Marka Włodarskiego, Marii Jaremy, Jerzego Skarzyńskiego, a także liczne dzieła uczestniczących w krakowskim pokazie Tadeusza Kantora, Jonasza Sterna i Henryka Stażewskiego.
Wśród dzieł z końca lat 40. i 50. XX w. zwraca uwagę zespół prac Andrzeja Wróblewskiego, ze względu na obrazy zajmujące trwałe miejsce w historii powojennej sztuki polskiej, jak Rozstrzelanie surrealistyczne (VIII), Pranie, Matki, Kolejka trwa. Szczególnie cennym zespołem są obrazy twórców związanych w latach 1956-1965 z warszawską Galerią Krzywe Koło, powstałą na fali „odwilży” i spełniającą rolę wiodącego ośrodka życia artystycznego, prezentującego różne odmiany abstrakcji geometrycznej i informelu. W darze złożonym w 1963 r. przez animatora galerii Mariana Bogusza oprócz jego dzieł własnych reprezentowani są m. in.: Roman Artymowski, Tadeusz Dominik, Jan Fijałkowski, Stefan Gierowski, Jerzy Nowosielski, Erna Rosenstein, Kajetan Sosnowski, Henryk Stażewski, Jan Tarasin, Jerzy Tchórzewski, Rajmund Ziemski.
Liczne dzieła pozyskano też drogą zakupów od rodzin artystów i zapisów testamentowych oraz darów samych twórców, przy czym najobszerniejsze dary prac własnych złożyli: Tymon Niesiołowski i Teresa Roszkowska. Wśród najcenniejszych darów pozyskanych od rodzin artystów znajdują się zespoły prac Artura Nachta-Samborskiego, Bronisława W. Linkego, Kazimierza Zielenkiewicza i Piotra Potworowskiego. Materiały dotyczące tego ostatniego artysty wraz z dużym zespołem jego obrazów pozyskanym w latach 60. stanowią jedną z największych kolekcji indywidualnego twórcy z okresu powojennego. Do znaczących ilościowo należą, oprócz wymienionych powyżej, także kolekcje prac: Jerzego Wolffa i Henryka Stażewskiego. W kolekcji MNW została w mniejszym lub większym stopniu udokumentowana twórczość niemal wszystkich znaczących artystów powojennych oraz wielu artystycznych grup i środowisk.
Ostatnimi większymi zespołami nabytymi do zbiorów są prace artystów związanych z „nową ekspresją” lat osiemdziesiątych, głównie członków warszawskiej Gruppy (Ryszard Grzyb, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Pawlak, Marek Sobczyk, Ryszard Woźniak), a także innych, debiutujących wówczas twórców, jak Leon Tarasewicz. Malarstwo lat 90. reprezentują w zbiorach m.in. prace: Roberta Maciejuka, Wilhelma Sasnala, Jadwigi Sawickiej i Tomasza Tatarczyka, pozyskane przez zawiązaną w 1997 r. przy MNW Fundację Zbiorów Sztuki Współczesnej (obecnie Fundacja Gessel dla MNW).