Archiwalne odsłony

IX odsłona Gabinetu Fotografii

24 lipca - 27 października 2024 

Kuratorka: Danuta Jackiewicz

Société française de photographie (SFP) – Francuskie Stowarzyszenie Fotograficzne – zostało powołane do życia w Paryżu w 1854 roku przez wybitne osobistości ze świata nauki, sztuki i polityki oraz przez fotografów i miłośników nowej dziedziny twórczości. Założyciele definiowali SFP jako artystyczne i naukowe zgromadzenie osób uprawiających i studiujących fotografię. Organizowano wystawy, wykłady, publikowano biuletyny informujące o aktualnej działalności. Stowarzyszenie, złożone z członków miejscowych oraz korespondencyjnych pochodzących z całej Europy, uznawano za elitarne. Powstało w czasie wyjątkowo pomyślnym dla fotografii, wkrótce po ogłoszeniu w 1851 roku wynalazku nowej techniki negatywowo-pozytywowej. Użycie pokrytej kolodionem szklanej płyty jako podłoża negatywu pozwalało na zapisywanie obrazów o doskonałej ostrości. Dalszy skomplikowany proces naświetlania, wywoływania i utrwalania dawał odbitki monochromatyczne, ale o zabarwieniu w rozmaitych tonacjach ugrów, sepii, brązów, w zależności od związków chemicznych indywidualnie dobieranych w pracowniach fotografów.

Do założycieli SFP należał malarz i fotograf Gustave Le Gray, którego dwie autorskie odbitki prezentowane na naszej wystawie wprowadzają widza w świat europejskich artystów fotografii drugiej połowy XIX wieku. Jedną z nich jest widok Morza Śródziemnego, w unikalny sposób obrazujący dynamikę fal morskich i niebo ożywione cumulusami. Le Gray sfotografował osobno morze i niebo, a pozytyw wykonał z obu negatywów, dzięki czemu uzyskał malarskie studium natury, jakiego wówczas nie można było osiągnąć bez zastosowania fotomontażu negatywowego. Praca pochodzi z daru Cypriana Lachnickiego, kolekcjonera dzieł sztuki i honorowego dyrektora Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie.

Uczniem Le Gray’a był Aleksander Branicki, który doskonalił swój warsztat w paryskiej pracowni mistrza. Autoportret prezentuje polskiego fotografa amatora jako praktyka w zakresie techniki szklanego negatywu kolodionowego. Większość członków SFP używała tej techniki i każdy z nich miał indywidualnie wypracowany warsztat twórczy. Jednym z najwybitniejszych artystów rozwijających nowatorskie metody był tworzący w Paryżu, a potem w Londynie – Camille Silvy. Na wystawie prezentujemy jego fotografię, która wyróżnia się nie tylko swobodną kompozycją postaci portretowanego malarza Ludwika Bulewskiego, ale też niezwykłą kolorystyką odbitki.

Do elitarnego grona paryskiego stowarzyszenia należeli, obok Branickiego, tacy polscy fotografowie jak: Karol Beyer i Konrad Brandel z Warszawy, Józef Kordysz z Kamieńca Podolskiego, Józef Czechowicz z Wilna, Karol Migurski z Odessy, Ludwik Szaciński z Oslo, Aleksander Ken i Benedykt Tyszkiewicz z Paryża. Inni europejscy członkowie korespondencyjni SFP, których prace z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie eksponujemy na wystawie, tworzyli w Wenecji jak Carlo Naya, w Wiedniu jak Ludwig Angerer, w Dreźnie jak August Oppenheim, czy w Londynie jak Roger Fenton.

Niektórzy członkowie SFP pozostali wierni wcześniejszej technice negatywowo-pozytywowej, a mianowicie kalotypii. Odbitki wykonywane z papierowych negatywów na papierach solnych ukazują pejzaże autorstwa Henriego Le Secqa, Eugene’a Cuveliera i Johna Stewarta. Kalotypie wyróżniają się widoczną fakturą papieru, miękkością obrazu, są matowe, zamglone i piktorialne. Ta artystyczna technika powoli traciła zwolenników, aby triumfalnie powrócić w końcu XIX wieku.

[Danuta Jackiewicz]

Zdjęcia ekspozycji: Bartosz Bajerski / Muzeum Narodowe w Warszawie

Przeczytaj artykuł w Cyfrowym MNW