Archiwalne odsłony

I odsłona Gabinetu Fotografii

10 czerwca – 11 września 2022

Kuratorka: Anna Masłowska

Fotografia – jeden z najdonioślejszych wynalazków XIX wieku – narodziła się w 1839. W styczniu tego roku we Francji malarz Louis Jacques Mandé Daguerre ogłosił wynalezienie sposobu na mechaniczne zapisywanie obrazów rzeczywistości. Wizerunki o charakterystycznej lustrzanej powierzchni i niezwykłej ostrości, powstające na posrebrzonych płytkach miedzianych, nazwał dagerotypami. W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii naukowiec i erudyta William Henry Fox Talbot zaanonsował wynalezienie odmiennego sposobu automatycznego zapisu wizerunków otaczającego świata. Anglik opracował proces uzyskiwania papierowych negatywów, z których można było wykonać wiele identycznych odbitek pozytywowych. Swój wynalazek nazwał kalotypią.
Dwie najwcześniejsze techniki fotograficzne całkowicie różniły się pod względem technologicznym i dawały odmienne efekty wizualne. Dagerotypia pozwalała uzyskać obrazy niezwykle wyraźne, o najwyższej precyzji detalu, ale unikatowe (dagerotyp powstawał tylko w jednym egzemplarzu) i trudne w odbiorze z powodu błyszczącej powierzchni. Kalotypy, o wiele mniej ostre i precyzyjne, można było powielać w dowolnej liczbie papierowych odbitek. Zalety obu technik połączyła ogłoszona w 1851 przez Fredericka Scotta Archera metoda tzw. mokrego kolodionu, w której wykorzystano szkło jako podłoże dla negatywów. Nowa negatywowo-pozytywowa technika stopniowo wyparła dagerotypię i kalotypię, i zdominowała sztukę fotografii na kilka dziesięcioleci.

Na ekspozycji pokazujemy najstarsze zabytki fotograficzne ze zbiorów MNW, reprezentujące wszystkie wspomniane wyżej techniki. Prace te pochodzą z lat 40. i 50. XIX wieku, powstały więc w dwóch pierwszych dekadach istnienia medium. Ich autorami są wybitni twórcy, pionierzy europejskiej i polskiej sztuki fotograficznej. Środowisko paryskie reprezentują m.in. Alexis Gouin, Gustave Le Gray, bracia Bisson, Edouard Baldus; włoskie – Giacomo Caneva, Antonio Perini; niemieckie – Gustav Oehme, Ludwig Belitski i Franz Hanfstaengl; brytyjskie – James Robertson. Najwcześniejszą polską fotografię reprezentują Karol Beyer i Marcin Olszyński z Warszawy, Abdon Korzon z Wilna i Józef Kordysz z Kamieńca Podolskiego.
Wybrane prace pokazują wielość i różnorodność tematów podejmowanych przez fotografię u zarania jej historii. Obok portretu jest to także pejzaż, studia natury i architektury, dokumentacja wydarzeń historycznych, reprodukcje dzieł sztuki. Świadczą one zarówno o biegłości technicznej pierwszych fotografów, jak i ich aspiracjach artystycznych. Większość zaprezentowanych fotografii to nie tylko dokumenty przeszłości, lecz przede wszystkim autonomiczne dzieła sztuki.

[Anna Masłowska]

Zdjęcia ekspozycji: Bartosz Bajerski / Muzeum Narodowe w Warszawie

Przeczytaj artykuł w Cyfrowym MNW.