Wanda Czełkowska. Retrospekcja – wernisaż wystawy
6 listopada 2016 – 12 lutego 2017
Wernisaż: 6 listopada 2016, godz. 18.00
WSTĘP WOLNY
Aktywna od ponad pięćdziesięciu lat rzeźbiarka przygląda się swojej twórczości związanej z najistotniejszymi kierunkami sztuki awangardowej XX wieku: neoprymitywizmem, ekspresjonizmem, konceptualizmem. Włącza swoje historyczne prace w specjalnie dla Królikarni zaprojektowaną współczesną instalację. Rzeźba zawsze pozostawała główną formą ekspresji Wandy Czełkowskiej, jednakże artystka stale przekracza tradycyjne rozumienie tej dyscypliny.
Urodzona w 1930 roku Wanda Czełkowska to artystka wyjątkowo oryginalna i niezależna. Jej działania, choć uznane w kręgu specjalistów, wciąż nie doczekały się wyczerpującego omówienia w historii sztuki, a prace nie w pełni wybrzmiały w przestrzeni wystawienniczej. Mimo to nieliczne i fragmentaryczne pokazy jej twórczości niezmiennie intrygują i budzą ciekawość. Zaledwie jedna rzeźba i dwa rysunki Czełkowskiej, zaprezentowane w maju tego roku na zbiorowej wystawie w nowojorskiej Galerii Broadway 1602, zostały uznane przez krytyka witryny Artspace, Andrew M. Goldsteina, za jedną z dziesięciu najlepszych prac Frieze New York 2016 – kluczowego wydarzenia globalnego świata sztuki.
Koncepcja indywidualnej wystawy Wandy Czełkowskiej w Królikarni, a także poświęconej jej książki i konferencji naukowej, która odbędzie się w Muzeum Rzeźby w lutym 2017 roku, powstała podczas długich rozmów prowadzonych z artystką w jej atelier przez Ewę Opałkę, kuratorkę wystawy i wieloletnią badaczkę twórczości Czełkowskiej. Od 2010 roku pracownią rzeźbiarki stała się poprzemysłowa przestrzeń położona na warszawskim Mokotowie w odległości kilku kroków od Królikarni. To niezwykłe, prześwietlone światłem olbrzymich okien miejsce wypełnione jest dorobkiem długiego i twórczego życia artystki. Monumentalne gipsowe portrety, niczym figury z Wysp Wielkanocnych, stoją pomiędzy geometrycznymi konstrukcjami z drewnianych belek i stalowych płaskowników. Na stołach i kawaletach leżą narzędzia: szlifierki, młotki, pędzle i dłuta. Pozorny chaos okazuje się jednak bardzo przemyślanym porządkiem, gdzie każdy obiekt ma swoje miejsce i artystyczne znaczenie. Podobnie na wystawie w Królikarni: każdy, nawet najdrobniejszy element jest precyzyjnie umiejscowiony, każdy szczegół ma znaczenie.
Tytułowa „Retrospekcja" to pojęcie z zakresu literatury i filmu oznaczające rekonstrukcję zdarzeń z punktu widzenia postaci. Na wystawie Wandy Czełkowskiej wydarzenia i dzieła z przeszłości stają się częścią współczesnej instalacji, na którą składają się prace przywiezione z pobliskiej pracowni, zupełnie nowe realizacje opracowane specjalnie dla Królikarni oraz dzieła, które przed laty trafiły do kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Śląskiego oraz Muzeum Narodowego w Krakowie. Właśnie z Krakowem Wanda Czełkowska związana była najdłużej. W 1954 roku ukończyła tamtejszą Akademię Sztuk Pięknych. W latach 1969–1981 była członkinią Drugiej Grupy Krakowskiej, choć dla tej zawsze chodzącej własnymi drogami indywidualistki przynależność do grupy nigdy nie była sprawą zasadniczą. Już podczas studiów, mimo obowiązującej w tym czasie doktryny realizmu socjalistycznego, Czełkowska wypracowała oryginalny styl rzeźbiarski. Z tego okresu pochodzą ciężkie, ekspresyjne, neoprymitywistyczne portrety, dziś wpisane w nową instalację „Elipsa”, którą artystka zrealizowała w przestrzeni Królikarni. Rzeźbiarska głowa stanowi przewodni motyw twórczości Wandy Czełkowskiej, przetwarzany do niemal abstrakcyjnych kształtów („Głowa”, 1967), multiplikowany, jak w monumentalnej instalacji „Stół” z lat 1968–1972, a w końcu ostentacyjnie zdematerializowany w pracy „Bezwzględne wyeliminowanie rzeźby jako pojęcia kształtu” (1972–1994).
Dematerializacja obiektu wydaje się gestem kluczowym dla twórczej drogi artystki, wpisującym się w minimalistyczne i konceptualne tendencje w sztuce XX wieku. Ciekawym punktem odniesienia zaproponowanym przez kuratorkę wystawy jest działalność Lucy R. Lippard i jej słynnej, wydanej w 1973 roku, publikacji „Six Years: The dematerialization of the art object from 1966 to 1972”. Jak pisała amerykańska artystka, „(...) sztuka konceptualna dla mnie oznacza pracę, w której idea jest najważniejsza, a forma materialna – wtórna, lekka, efemeryczna, tania, bezpretensjonalna i/lub zdematerializowana”. Dematerializacja obiektu sztuki obecna była zarówno w pracach amerykańskich artystów, jak i u Czełkowskiej w pracy „Bezwzględne wyeliminowanie rzeźby”. O ile jednak eliminację obiektu artystycznego, postulowaną przez zachodnich konceptualistów lat 60. i 70., odczytywać można jako obronę przed utowarowieniem dzieła sztuki, to w przypadku artystów działających w owym czasie po drugiej stronie żelaznej kurtyny, przy praktycznym braku rynku sztuki w rozumieniu zachodnim, ten aspekt potrzeby dematerializacji nie mógł obowiązywać. W pracach Czełkowskiej, podobnie jak u wielu artystów polskiej awangardy owego czasu, dematerializacja byłaby raczej symptomem ucieczki od systemu władzy narzucającego określony paradygmat polityczny i ideologiczny. Od kształtu rzeźby materializującej się w socrealistycznych figurach i zamawianych przez władzę pomnikach, których projektowanie było niemal obowiązkowym etapem na drodze rozwoju artystycznej kariery.
Na wystawie prezentowany jest tylko jeden, niezwykle ekspresyjny, fotograficzny autoportret artystki, która własnymi, choć wyglądającymi jak obce, rękami chwyta swoją szyję w geście przywołującym na myśl bądź duszenie, bądź próbę „odjęcia” sobie owiniętej woalem głowy. Zdjęcie to może przywołać na myśl jeszcze jeden aspekt dematerializacji. Działania artystyczne rzeźbiących kobiet próbowano niejednokrotnie deprecjonować, odmawiając im twórczego statusu, przedstawiając je jako rezultat bezrefleksyjnego reprodukowania obrazu własnego ciała. Być może właśnie ten aspekt można widzieć jako jedno z odniesień dla na poły autoagresywnego, na poły żartobliwego gestu „odjęcia” głowy od ciała artystki, zmultiplikowania jej, a następnie całkowitego zdematerializowania.
Kuratorka Muzeum Rzeźby: Agnieszka Tarasiuk
Kuratorka wystawy: Ewa Opałka
Producentka wystawy: Ewa Kozik
Realizacja wystawy: Grzegorz Czaplicki, Mariusz Grzelak, Katarzyna Kucharska-Hornung, Alicja Latkowska, Julia Łuczywo, Anna Maciąga, Dorota Pabel, Joanna Torchała oraz dział konserwacji i dział realizacji wystaw Muzeum Narodowego w Warszawie
Program muzyczny: Michał Libera
Projekty graficzne: Full Metal Jacket
Tłumaczenie na jęz. angielski: Ewa Kanigowska-Gedroyć
Na wystawie prezentowane są prace z prywatnego archiwum artystki oraz dzieła z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Specjalne podziękowania dla szczecińskiej fundacji Ars Et Bonum, która od lat wspiera artystkę w utrzymaniu pracowni, co stanowi rzadki i godny najwyższego uznania przykład bezinteresownego zaangażowania biznesu w rozwój polskiej sztuki.
Patroni medialni: Polskie Radio, Telewizja Polska, Gazeta Wyborcza, cojestgrane24
Pozostałe wydarzenia miesiąca
NOWA SZTUKA W MNW / Kolekcje – Regionalne kolekcje sztuki współczesnej
21 września 2016 – 1 stycznia 2017 pokaz specjalny NOWA SZTUKA W MNW – ODSŁONA II Muzeum Narodowe w Warszawie zaprasza na pokaz specjalny...
MAMY W MUZEUM / Kości zostały rzucone, czyli polska sztuka konceptualna
godz. 11.00 spotkanie w galerii z Katarzyną Janus-Borkowską Rzut kostką czy próba skopiowania tworów natury? Na przykładzie wyjątkowej twórczości...
WIECZORY CZWARTKOWE / Smoczym szlakiem: motyw smoka w sztuce od Chin do Persji
godz. 19.30 spotkanie z Joanną Bojarską-Cieślik na wystawie czasowej Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Smok to jedno z najważniejszych stworzeń w chińskim...
KURS HISTORII SZTUKI / Nieodparty urok ludowości? O inspiracjach...
godz. 17.30 wykład dr hab. Iwony Lubej w ramach kursu historii sztuki Przełom, kontynuacja czy dialog? Sztuka XX i XXI wieku w kontekście sztuki dawnej Sztuka ludowa zawsze...
ZIELONE MIASTO w MNW / Rośliny w malarstwie XVIII i XIX wieku
godz. 16.00 spotkanie z Wiolettą Cichą Kwiaty – kruche, delikatne, podkreślały urodę kobiet portretowanych przez artystów malarzy. Bywały metaforyczną...
NIEDZIELNE OPROWADZANIA PO WYSTAWIE Życie wśród piękna. Świat chińskiego...
godz. 12.00 zwiedzanie wystawy Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego. z przewodnikiem. Wystawa opowie o drodze życia i twórczości chińskich uczonych...
Wanda Czełkowska. Retrospekcja – wernisaż wystawy
6 listopada 2016 – 12 lutego 2017 Wernisaż: 6 listopada 2016, godz. 18.00 WSTĘP WOLNY Aktywna od ponad pięćdziesięciu lat rzeźbiarka przygląda się swojej twórczości...
MUZEALNE WTORKI / Tradycja kontra awangarda: Artyści wobec odzyskania...
godz. 13.00 wykład specjalny Katarzyny Janus-Borkowskiej Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku mobilizowało nie tylko polityków, ale również...
KURS HISTORII SZTUKI / Architekci starożytności. Sztuka starożytnego Rzymu
godz. 16.00 i 18.00 wykład Macieja Marciniaka w ramach kursu historii sztuki Od piramid do secesji Architekci starożytności. Sztuka starożytnego Rzymu O twórcach sztuki...
PREMIERA KSIĄŻKI / Chleb prawie że powszedni. Kronika jednego życia
godz. 18.00 spotkanie z redaktorkami pamiętników Zofii Stryjeńskiej – Angeliką Kuźniak i Magdaleną Budzińską Muzeum Narodowe w Warszawie oraz Wydawnictwo...
Muzealne czwartki: Modernistyczne formy przestrzenne. Sztuka i muzyka
Modernistyczne formy przestrzenne. Sztuka i muzyka W jaki sposób artyści próbowali przetłumaczyć muzyczne rytmy i struktury na obraz i formy...
MAMY W MUZEUM / Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego.
godz. 11.00 spotkanie na wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Na przykładzie eksponatów z Muzeum Narodowego w Pekinie zaprezentowane...
WYKŁAD CZWARTKOWY / Piękna przyjaźń uczonych, czyli jezuici i uczeni urzędnicy
godz. 18.00 wykład dr Moniki Miazek-Męczyńskiej towarzyszący wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Misjonarze jezuiccy, którzy w XVI wieku...
WIECZORY CZWARTKOWE / Między propagandą a ideą Wolnej Sztuki: socrealizm i jego...
godz. 19.30 spotkanie z Emilią Maryniak Drugie spotkanie będzie poświęcone zjawisku sztuki socrealistycznej oraz postawom przedstawicieli środowisk twórczych w powojennej...
URODZINY MISTRZÓW / Artur Grottger – 179. rocznica urodzin
godz. 17.00 spotkanie z Piotrem Kibortem Przedstawiciel późnego romantyzmu, twórca licznych portretów i scen rodzajowych, a przede wszystkich wielu kompozycji...
ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI W MNW / Niepodległość: podróż w dwudziestolecie...
godz. 11.00 spotkanie z Janem Przypkowskim Dwudziestolecie międzywojenne to, z jednej strony, lata pełne radości, gdy Polska odzyskała niepodległość, a z drugiej – czas...
ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI W MNW / Niepodległość: artystyczne interpretacje
godz. 12.30 spotkanie z Moniką Miżołębską i Janem Przypkowskim Przez ponad sto lat zaborów wątek niepodległościowy był stale obecny w polskiej sztuce, m.in. w...
WYKŁAD DLA OSÓB Z DYSFUNKCJĄ SŁUCHU / W gabinecie chińskiego uczonego
godz. 12.00 wykład Sylwii Bielickiej towarzyszący wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego W dawnych Chinach kariera urzędnicza zapewniała wygodne i dostatnie...
MUZEALNE WTORKI / Czy tylko materialnie? Performance, happening, site-specific
godz. 13.00 zwiedzanie wystawy z Katarzyną Janus-Borkowską w ramach cyklu Sztuka wolna od materii Wielu XX-wiecznych artystów zrezygnowało z tworzenia...
SZTUKA DLA WNUKA / Mistrz średniowiecznego ołtarza
godz. 15.30 cykliczne spotkania dla dziadków z wnuczkami w wieku od 5 do 12 lat Co trzeba zrobić, aby zostać wybitnym artystą? Czym jest talent i czy jest potrzebny,...
KURS HISTORII SZTUKI / Z katakumb do bazylik. Sztuka wczesnochrześcijańska
godz. 16.00 i 18.00 wykład Macieja Marciniaka w ramach kursu historii sztuki Od piramid do secesji Sztuka chrześcijańska kształtowała się w ukryciu. Nie znaczy to jednak,...
Muzealne czwartki: Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Wanda Czełkowska....
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Wanda Czełkowska. Retrospekcja” Bohaterką wystawy „Retrospekcja” jest Wanda Czełkowska – artystka,...
MAMY W MUZEUM / Kości zostały rzucone, czyli polska sztuka konceptualna
godz. 11.00 spotkanie w galerii z Katarzyną Janus- Borkowską Rzut kostką czy próba skopiowania tworów natury? Na przykładzie wyjątkowej twórczości...
WIECZORY CZWARTKOWE / Papier – historia chińskiego wynalazku, który zmienił...
godz. 19.30 spotkanie z dr Magdaleną Pinker na wystawie czasowej Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Według legendy, gdy w VIII wieku wojska muzułmańskie pokonały...
KURS HISTORII SZTUKI / Czy każde dziecko to potrafi? – czyli jak rozumieć...
godz. 17.30 wykład Barbary Gołębiowskiej w ramach kursu historii sztuki Przełom, kontynuacja czy dialog? Sztuka XX i XXI wieku w kontekście sztuki dawnej Dzieci często silnie...
ZIELONE MIASTO w MNW / Symbolika roślin w sztuce średniowiecznej
godz. 16.00 spotkanie z Zofią Gońdą-Sobczak Babka lancetowa, konwalia, lilia oraz drzewo pomarańczy – jaką rolę pełniły w średniowiecznej ikonografii? Naszym przewodnikiem...
NIEDZIELNE OPROWADZANIA PO WYSTAWIE Życie wśród piękna. Świat chińskiego...
godz. 12.00 zwiedzanie wystawy Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego z przewodnikiem Wystawa opowie o drodze życia i twórczości chińskich uczonych...
OPROWADZANIE KURATORSKIE / Bezcenne. Nabytki Muzeum Narodowego w Warszawie
godz. 14.00 spotkanie z Piotrem Pawłem Czyżem, kuratorem pokazu Bezcenne. Nabytki Muzeum Narodowego w Warszawie, oraz z Piotrem Rypsonem, zastępcą dyrektora MNW i kuratorem...
MUZEALNE WTORKI / Życie codzienne według Akademii Ruchu
godz. 13.00 wykład Katarzyny Janus-Borkowskiej w ramach cyklu Sztuka wolna od materii Akademia Ruchu to grupa artystyczna organizująca akcje parateatralne w przestrzeni...
KURS HISTORII SZTUKI / Potęga obrazów. O sztuce Bizancjum
godz. 16.00 i 18.00 wykład dr hab. Aleksandy Sulikowskiej w ramach kursu historii sztuki Od piramid do secesji Tematem wykładu będzie znaczenie obrazów w kulturze...
Muzealne czwartki: Cyjanotypia – rzeźby na niebiesko
Dziękujemy za liczne zgłoszenia, zapisy na warsztaty zakończyły się. Zachęcamy do uczestnictwa w pozostałych spotkaniach w ramach Muzealnych czwartków. PROGRAM SPOTKAŃ...
MAMY W MUZEUM / Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego
godz. 11.00 spotkanie na wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Na przykładzie eksponatów z Muzeum Narodowego w Pekinie zaprezentowane...
WARSZTATY DLA OSÓB NIEWIDOMYCH / Świat chińskiego uczonego światem pięciu...
godz. 17.00 spotkanie z wykorzystaniem audiodeskrypcji i materiałów dotykowych towarzyszące wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Wystawa...
WIECZORY CZWARTKOWE / Subiektywny Atlas Architektury Modernistycznej...
godz. 19.30 spotkanie z Patrycją Głusiec w ramach programu wydarzeń towarzyszących pokazowi NOWA SZTUKA w MNW / Kolekcje – Regionalne kolekcje sztuki współczesnej...
Nowa wystawa w Muzeum Plakatu!
Plakat polski ze zbiorów Muzeum Polskiego w Ameryce i Misji Polskiej w Orchard Lake 25 listopada 2016- 26 lutego 2017 Nowa Galeria Kuratorzy wystawy: Mariusz Knorowski,...
KURS HISTORII SZTUKI / „Dobrzy artyści kopiują, wielcy kradną” – Picasso i...
godz. 17.30 wykład Haliny Polak w ramach kursu historii sztuki Przełom, kontynuacja czy dialog? Sztuka XX i XXI wieku w kontekście sztuki dawnej Picasso posługiwał się nowym...
WARSZTATY / Wielka kuchnia chińska
godz. 18.30 warsztaty chińskiej kuchni z Shiyong Xiangiem towarzyszące wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego lista uczestników jest już kompletna...
Zmieniamy kształty – warsztaty rodzinne
Jakie historie kryją w sobie rzeźby? Gdyby rzeźba ponownie stała się żywym tworzywem jak chcielibyśmy ją zmienić? Jak wyglądałyby nasze własne historie, gdybyśmy mogli je...
WARSZTATY FAMILIJNE / Gry i rozrywki po chińsku
godz. 11.00 i 13.00 warsztaty dla rodzin z dziećmi 5–12 lat towarzyszące wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego Ten, kto osiągał sukcesy w grze...
Oprowadzanie po wystawie "Wanda Czełkowska. Retrospekcja"
Prowadzenie: Agnieszka Tarasiuk, kuratorka Muzeum Rzeźby Wanda Czełkowska. Retrospekcja 6 listopada 2016 – 12 lutego 2017 Aktywna od ponad pięćdziesięciu lat...
WYKŁADY NIEDZIELNE / W gabinecie chińskiego uczonego
godz. 12.00 wykład Macieja Marciniaka towarzyszący wystawie Życie wśród piękna. Świat chińskiego uczonego W dawnych Chinach kariera urzędnicza zapewniała wygodne i...
SPOTKANIE TEMATYCZNE / Miasto Święte, miasto idealne – „Widok Jerozolimy”...
godz. 14.00 spotkanie z Marcinem Romeyką-Hurką towarzyszące pokazowi specjalnemu Bezcenne. Nabytki Muzeum Narodowego w Warszawie Rycina Herza jest znaczącym ogniwem w historycznej...
MUZEALNE WTORKI / Zbigniew Warpechowski. Nie wszystko na sprzedaż
godz. 13.00 wykład Katarzyny Janus-Borkowskiej w ramach cyklu Sztuka wolna od materii Przedmiotem prac i rozważań Zbigniewa Warpechowskiego jest między innymi zgłębianie...
KURS HISTORII SZTUKI / Wśród minaretów i arabesek. Sztuka islamu
godz. 16.00 i 18.00 wykład dr Magdaleny Pinker w ramach kursu historii sztuki Od piramid do secesji Sztuka islamu, począwszy od VII wieku, rozwijała się na terenach rozciągających...