Fotografia i okolice. Kurs historii i antropologii fotografii
Fotografia i okolice. Kurs historii i antropologii fotografii
Fotografia już u swoich początków wzbudza wiele bardzo silnych i bardzo różnorodnych emocji. Od lęku, przez ciekawość, aż po nieopisaną fascynację. Podczas wykładów przyjrzymy się temu fascynującemu medium z różnych perspektyw, nie wyłącznie w świetle historii sztuki. W szczególności będzie interesować nas antropologiczne podejście i odkrywanie zakamarków opowieści o utrwalaniu obrazu. Zastanowimy się też nad społeczną i socjotwórczą rolą fotografii.
Termin: poniedziałki, godz. 18.00
Czas trwania: 80 minut (w tym czas na odpowiedzi na wybrane pytania uczestników)
Miejsce: wydarzenie online, platforma ClickMeeting
Zasady udziału: imienny karnet na cały cykl zajęć (120 zł) lub jednorazowe bilety wykładowe (12 zł) dostępne on-line od godz. 10.00 we wtorek poprzedzający wykład
Dodatkowe informacje:
• zarówno karnety jak i bilety można nabyć tylko on-line;
• posiadacze karnetów otrzymują link do wykładu trzykrotne: tydzień wcześniej (poza pierwszym wykładem), w dniu wydarzenia oraz na 30 min przed rozpoczęciem wykładu;
• osoby które kupiły bilet na pojedynczy wykład otrzymują link w chwili zakupu (link należy przekopiować z biletu w formacie PDF przesłanego na wskazany przy zakupie adres);
• w przypadku pytań prosimy o zapoznanie się z zakładką FAQ na stronie www; w razie braku informacji na stronie prosimy o kontakt mailowy: [email protected], w tytule wiadomości proszę podać nazwę kursu;
• prosimy o zapoznanie się z Regulaminem.
HARMONOGRAM KURSU
11 marca
A co jest w lewym górnym rogu? O szczegółach w fotografii codzienności Warszawy / Sylwia Chutnik
Fotografie stanowią nie tylko jedno ze źródeł historycznych w badaniach nad przeszłością, ale mogą również inspirować nowe tropy i ścieżki. Zobaczymy, co kryje się na drugim i kolejnym planie kadrów, i co to może znaczyć dla bohaterek i bohaterów, których losy spróbujemy odtworzyć.
18 marca
(Pra)początki fotografii cz. 1 / Paulina Kwiatkowska
Za symboliczną datę narodzin fotografii uznaje się rok 1839, w którym został opatentowany i oddany do użytku komercyjnego wynalazek dagerotypii. Pierwsza część wykładu dotyczyć będzie źródeł idei obrazu fotograficznego oraz rozwoju wczesnych technik fotograficznych w pierwszej połowie XIX wieku. Stopniowe doskonalenie technik fotograficznych, ale też powszechnie wyrażane w tym okresie wątpliwości dotyczące statusu i funkcji fotografii pozwolą postawić pytania o obiektywizm i realizm nowego typu obrazu.
25 marca
(Pra)początki fotografii cz. 2 / Paulina Kwiatkowska
W drugiej części wykładu zastanowimy się nad kulturowym statusem tego medium i jego ścisłymi związkami z dynamicznym rozwojem społeczeństwa przemysłowego. Spory dotyczące przynależności fotografii z jednej strony do obszaru nauki, z drugiej – do sztuki doprowadziły do zróżnicowania i wzbogacenia praktyk fotograficznych. Wskażemy najważniejsze przyczyny tak gwałtownej popularyzacji technik fotograficznych i ich związki z życiem miejskim, rozwojem kapitalizmu i nowymi relacjami władzy.
15 kwietnia
Zbiory fotografii w Muzeum Narodowym w Warszawie – historia, znaczenie, popularyzacja / Katarzyna Mączewska i Magdalena Bajbor
Wykład przybliży wyjątkową w skali kraju kolekcję fotografii XIX, XX i XXI wieku przechowywaną w Zbiorach Fotografii i Ikonografii Muzeum Narodowego w Warszawie. Opowiemy o historii zbiorów, o tym, kiedy i w jakich okolicznościach zabytki fotograficzne trafiły po raz pierwszy do Muzeum, i w jaki sposób były pozyskiwane przez kolejne lata. Poddamy refleksji znaczenie artystyczne, dokumentalne, społeczne i tożsamościowe zbiorów. I wreszcie opowiemy o sposobach popularyzacji fotografii z naszej muzealnej kolekcji, m.in. przybliżając cykliczne wystawy w Gabinecie Fotografii – specjalnej przestrzeni w ramach stałej Galerii Sztuki XIX Wieku.
22 kwietnia
Rozszerzona rzeczywistość. Fenomen fotografii stereoskopowej / Marek Płuciniczak
Wśród wielu eksperymentów wzmacniających siłę oddziaływania nowego fotograficznego medium było pojawienie się fotografii stereoskopowej. Pary odpowiednio wykadrowanych zdjęć oglądane przez specjalnie zaprojektowane urządzenia dawały iluzję trójwymiarowego obrazu. Aż do pierwszych dekad XX wieku popularną rozrywką było oglądanie stereofotografii w publicznych tzw. fotoplastikonach lub domowym zaciszu. Połączone z odpowiednim komentarzem zdjęcia tworzyły całe opowieści – czasem bardziej sensacyjne, czasem pouczające, dawały możliwość odbywania „wirtualnych” podróży w najdalsze zakątki świata.
29 kwietnia
O fotografii w archiwum społecznym / Łukasz Daniewski
Archiwa społeczne to oddolne inicjatywy, mające na celu gromadzenie, opracowanie i udostępnianie materiałów ikonograficznych, dokumentów archiwalnych i wspomnień, pozyskanych przede wszystkim od świadków historii, kolekcjonerów lub pasjonatów fotografii. Dają nam szansę na opowiedzenie o przeszłości przez pryzmat indywidualnych historii. To opowieść o naszych przodkach, a często o nas samych. Na wykładzie zajrzymy do Społecznego Archiwum Włocławka.
6 maja
Montowanie i dekonstrukcja. Historyczne znaczenie kolażu / Marcin Matuszewski
Rewolucyjne tempo rozwoju fotografii, masowej reprodukcji obrazów i informacji sprawiło, że dostęp do obrazu i wiedzy stał się powszechniejszy. Niespodziewaną konsekwencją było odkrycie i rozwój nowego fascynującego medium – kolażu. Podczas spotkania prześledzimy drogę rozwoju metod kolażowych i poznamy najważniejsze nazwiska z nim związane. Będzie to okazja do zastanowienia się nad możliwościami, jakie kolaż daje twórcom i twórczyniom, jakie perspektywy patrzenia na świat otwiera i co mówi nam o kolejnych dekadach XX wieku.
13 maja
Polska fotografia i awangarda, czyli wojna światów / Weronika Kobylińska
Na wykładzie omówione zostanie zróżnicowane spektrum eksperymentalnych rozwiązań fotograficznych, stosowanych w międzywojniu przez artystów, takich jak: Janusz Maria Brzeski, Karol Hiller, Jan Alojzy Neuman czy Antoni Wieczorek. Punktem centralnym prezentacji będzie wyjaśnienie specyfiki stosowanych przez nich technik, do których należały fotomontaż, fotokolaż, fotogram oraz efekt Sabattiera. Spotkanie będzie również okazją do refleksji nad przebiegiem poszukiwań nowego języka polskiej fotografii lat 20. i 30. XX wieku.
20 maja
Pionierzy Zachodu. Fotograficzna kreacja mitu wspólnoty na Ziemiach Odzyskanych w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej / Maciej Szymanowicz
Gigantyczna skala migracji po 1945 roku i powstające w jej wyniku nowe struktury społeczne stały się ważnym elementem nie tylko krajowej polityki, ale również jednym z kluczowych tematów ówczesnej fotografii. Oficjalne przekazy propagandowe miały utwierdzać społeczeństwo w celowości przejęcia Ziem Odzyskanych i wpływały na tworzenie określonego modelu fotograficznej reprezentacji społeczeństwa, w której odbijał się intensywnie budowany mit specyficznego typu ludzi osiedlających się na Ziemiach Odzyskanych.
27 maja
Mistrzowie fotoreportażu na nowe czasy / Joanna Kinowska
W trakcie wykładu zastanowimy się, co wpływa na zmiany w uprawianiu zawodu fotoreportera i jak dziś patrzymy na wielkich mistrzów, np. członków grupy Magnum. Jakie zmiany dokonały się w fotoreportażu dzięki fotografii cyfrowej oraz łatwiejszemu dostęp do informacji. Obejrzymy zdjęcia przedstawicieli „złotej ery fotoreportażu”, ale również fotografie Zofii Chomętowskiej i Lee Miller, zajrzymy także do odkrytych niedawno archiwów Bolesława Augustisa i Vivian Maier.
3 czerwca
Broniarek, Plewinski, Rolke. Reporterzy fotografują modę / Łukasz Modelski
Popaździernikowa odwilż przyniosła nowe potrzeby. Należała do nich tematyka modowa, o której zaczęto pisać w prasie. Naturalną koleją rzeczy, na początku lat 60. pojawiło się zapotrzebowanie na fotografię mody, z którą zerwano w powojennej Polsce. Do przedwojennej fotografii „atelierowej” z wielu względów nie było powrotu, trzeba było szybko reagować na zmiany estetyczne i obyczajowe. Pionierami fotografii mody w PRL zostawali wiec reporterzy, którzy na bieżąco uczyli się nowego gatunku. O okresie heroicznym PRL-owskiej fotografii modowej opowiadają zdjęcia polskich reporterów.
10 czerwca
Nudne jest najciekawsze! Duchologiczne poszukiwania w fotografii / Olga Drenda
Dlaczego lubimy nudne zdjęcia? Cudze, anonimowe, znalezione? Te niedoskonałe technicznie i przestarzałe? Może właśnie wtedy, gdy na zdjęciach „nie ma nic ważnego” zostaje to, co Walter Benjamin nazywał „objawieniem bliskości, tym, co ona po sobie zostawia, jakkolwiek daleko by nie była”? Może tak powstaje nostalgia za czasem i miejscem, w którym nigdy nie byliśmy. Co rozgrywa się w obrazie pozornie pustym i nieważnym? Nudne jest najciekawsze!
17 czerwca
Między „demokratyczną łatwizną koloru” a „wyciszaniem wrzawy codziennej egzystencji”. Andrzej Georgiew – portrecista zgiełkliwych lat 90. / Mikołaj Chmieliński
Wykład przybliża sylwetkę wybitnego, choć sytuującego się na peryferiach kanonu historii fotografii, polskiego portrecisty Andrzeja Georgiewa (1963–2016). Początki jego kariery przypadły na lata 90., kiedy po studiach w Holandii powrócił do Polski. Utrwalał na kliszy szaleństwo koncertów, podjął współpracę z prasą muzyczną, wykonał setki portretów gwiazd, m.in. Kazika czy Macieja Maleńczuka. Pod koniec dekady współtworzył jednak Koalicję Latarnik – grupę artystyczną głoszącą, iż na czarno-białym zdjęciu „tumult świata odnajduje swój sens i porządek”. Podczas spotkania zadamy pytanie, czy ową deklarację można uznać za zwrot – pesymistyczną refleksję nad kierunkiem przemian społecznych po 1989 roku.
24 czerwca
Fotografia jako narzędzie opowiadania o historii Warszawy / Igor Piotrowski
Przez dekady Warszawa była fotografowana przez wielu wybitnych artystów. Chciałbym przyjrzeć się wybranym zdjęciom warszawskim, zarówno tym ikonicznym, jak i rzadziej reprodukowanym, by odpowiedzieć na kilka pytań. Jaka historia wyobrażenia Warszawy wyłania się z tych materiałów i czym się różni od prawdziwej historii Warszawy? Czy istnieje warszawski wariant fotografii porównawczej? W jaki sposób możemy dziś – kiedy każdy robi zdjęcia – ujmować fotohistorię stolicy, czy w ogóle da się to zrobić?
OSOBY PROWADZĄCE:
Sylwia Chutnik – doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia kulturoznawczyni, absolwentka Gender Studies na UW. Pisarka, publicystka, działaczka społeczna i promotorka literatury.
Paulina Kwiatkowska – historyczka kina i teoretyczka filmu, wykładowczyni w Instytucie Kultury Polskiej UW. Autorka książki Somatografia. Ciało w obrazie filmowym, współautorka tomów Kultura wizualna w Polsce. Fragmenty i Kultura wizualna w Polsce. Spojrzenia.
Magdalena Bajbor – historyczka sztuki, kuratorka wystaw, autorka publikacji z zakresu historii fotografii. Adiunkt w Zbiorach Fotografii i Ikonografii Muzeum Narodowego w Warszawie. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajduje się m.in. fotografia reportażowa, ze szczególnym uwzględnieniem jej XIX-wiecznej genezy. Kuratorka wystaw: „Dawne neony Warszawy. Fotografie reporterów tygodnika „Świat” (MNW, 2005), „Jerzy Kosiński. Fotografie” (MNW, 2006; Muzeum Miasta Łodzi, 2007). Współautorka wystawy oraz publikacji jej towarzyszącej „Światłoczułe. Kolekcje fotografii w Muzeum Narodowym w Warszawie” (MNW, 2009). Współtwórczyni Gabinetu Fotografii MNW. Absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Studium Fotografii ZPAF w Warszawie. Zajmuje się historią fotografii XIX i XX w.
Katarzyna Mączewska – kustoszka i kuratorka Zbiorów Fotografii i Ikonografii MNW. Absolwentka Instytutu Historii Sztuki UW oraz Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK w Toruniu. Dwukrotna stypendystka Ministra KiDN RP. Kuratorka wystaw, m.in. „Bronisław Krystall. Testament” (MNW, 2015–2016), współautorka koncepcji konferencji naukowej „Darczyńcy polskich muzeów. Historia i współczesność” (MNW, Zamek Królewski w Warszawie, 2018). Współtwórczyni i opiekunka merytoryczna Gabinetu Fotografii MNW.
Marek Płuciniczak – historyk sztuki, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zawodowo związany z Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie pełni funkcję kierownika Działu Edukacji.
Łukasz Daniewski – historyk, popularyzator historii Włocławka, społecznik. Koordynator (od 2019) Archiwum Społecznego Włocławka, inicjator powstania (2023) Stowarzyszenia Klawe Miasto, wieloletni członek Włocławskiego Towarzystwa Naukowego i Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział we Włocławku.
Joanna Kinowska – historyczka sztuki specjalizująca się w fotografii. Niezależna kuratorka, fotoedytorka, autorka i fotografka. Pracuje w Służewskim Domu Kultury jako kierownik ds. edukacji kulturalnej. Bywa jurorką konkursów, recenzentką przeglądów portfolio. Prowadzi warsztaty dla profesjonalistów „Myślenie fotografią”. Założycielka bloga „Miejsce fotografii”. Współpracuje z Przekrój.pl, Fotopolis, Digital Camera Polska oraz Kwartalnikiem Fotografia. Współorganizatorka konkursu Fotograficzna Publikacja Roku. Członkini RAV.A Stories.
Weronika Kobylińska – historyczka sztuki, kuratorka, adiunktka w Szkole Filmowej w Łodzi (PWSFTviT) oraz prezeska Fundacji Archeologia Fotografii (FAF). Guest professor w Aleksander-Brückner-Zentrums für Polenstudien (Martin-Luther-Universität, 2020). Stypendystka m.in. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Fundacji Gessel oraz MKiDN. Koordynatorka polskiego oddziału międzynarodowej sieci badawczej Ars Graphica. Jej książka Awangardowa klisza poświęcona polskiej fotografii została nominowana do Nagrody im. Jana Długosza (2022).
Maciej Szymanowicz – prof. UAM dr hab., historyk sztuki specjalizujący się w historii fotografii. Od stycznia 2005 do lipca 2010 roku był kierownikiem Galerii Fotografii pf w Poznaniu, gdzie jako kurator przygotował około 50 wystaw. W latach 2005‒2015 był członkiem rady programowej Biennale Fotografii w Poznaniu. Od 2018 roku jest prezesem Naukowego Towarzystwa Fotografii z siedzibą w Poznaniu. Współpracował z wieloma instytucjami wystawienniczymi w Polsce i za granicą.
Marcin Matuszewski – antropolog, kulturoznawca, muzealnik, edukator muzealny, przewodnik miejski, audiodeskryptor i specjalista do spraw dostępności dla osób z niepełnosprawnością wzroku i niepełnoprawnością intelektualną. Zwolennik uważności i wrażliwości w przyglądaniu się rzeczywistości, praktyk kolażu analogowego.
Łukasz Modelski – historyk sztuki, dziennikarz i badacz dziejów kuchni. Zainteresowany historią fotografii reportażowej, autor m.in. Fotobiografii PRL – zbioru rozmów z nestorami polskiego fotoreportażu, autor wystawy „Czas wolny”, opowiadającej o zorganizowanym relaksie w czasach komunizmu.
Olga Drenda – pisarka, autorka strony Duchologia na Facebooku. Autorka książek Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Wyroby. Pomysłowość wokół nas (za którą otrzymała nominację do Paszportów Polityki i Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii esej), Słowo humoru oraz rozmów Czyje jest nasze życie (wspólnie z Bartłomiejem Dobroczyńskim) i Książka o miłości (wspólnie z Małgorzatą Halber). Z Jackiem Paśnikiem prowadzi podcast Dziś. Stała felietonistka „Tygodnika Powszechnego”.
Mikołaj Chmieliński – historyk sztuki specjalizujący się w historii fotografii polskiej po 1945 roku. Absolwent Instytutu Historii Sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 2022 roku asystował przy procesach digitalizacji, inwentaryzacji oraz porządkowania zbiorów muzealnych i zbiorów zabytkowych w Fundacji Ośrodka KARTA, Muzeum Warszawy i Muzeum Narodowego w Warszawie. W latach 2020–2022 współpracował z Fundacją Inna Przestrzeń, w której między innymi był koordynatorem redakcji portalu „Kontynent Warszawa - Warszawa wielu kultur” – bazy ludzi, miejsc i instytucji działających w Warszawie. Od 2023 r. w Fundacji Archeologia Fotografii jest specjalistą ds. archiwum.
Igor Piotrowski – zajmuje się przygodami przestrzennymi kultury polskiej, dziejom przemian w wizerunku Warszawy, prowadzi spacery miejskie, pracownik Zakładu Historii Kultury w Instytucie Kultury Polskiej UW, członek i kierownik Pracowni Studiów Miejskich w IKP UW.